64 % van de Nederlanders vindt dat bankiers die onverantwoorde risico’s nemen gestraft moeten worden met een geldboete. Een kwart vindt zelfs dat gevangenisstraf gepast is.

In de week waarin de commissie-De Wit begon met de verhoren van de top van het Nederlandse bankwezen peilde VPRO’s Tegenlicht de opinies ten aanzien van de crisis en het vrijemarktkapitalisme voor de uitzending Waar is de woede? (22 februari Nederland 2, 20.55u). Deze uitzending maakt deel uit van de vierdelige serie ‘Crisis als Kans’, vanaf maandag 25 januari in Tegenlicht.

Nederlanders, zo blijkt uit het onderzoek, voelen zich vooral machteloos (45%) en woedend (20%) over de bankdebacles afgelopen jaar. Bijna de helft van de respondenten (47%) houdt de bankmanagers verantwoordelijk voor de problemen bij de banken, terwijl een kwart de schuld legt bij ‘het financieel economisch systeem’. 60% van de respondenten vindt het slecht dat commerciële banken met belastinggeld overeind gehouden worden. Ruim tweederde (67%) vindt het noodzakelijk dat de banken hun beleid veranderen en 58% van de Nederlanders is ook zelf bereid om actie te ondernemen om daar iets aan te doen. 

Het representatieve onderzoek onder Nederlandse burgers, uitgevoerd door bureau Isiz en Eline Veninga, is een aanvulling op een grootschalig onderzoek dat de BBC in november 2009 liet doen in 27 landen in de hele wereld over de houding ten aanzien van het kapitalisme twintig jaar na de val van de Berlijnse muur: ‘Wide dissatisfaction with capitalism’. Uit dit onderzoek bleek dat slecht 11% van de 29.000 ondervraagden het vrijemarktkapitalisme positief beoordeelt.

In de Verenigde Staten presenteerde president Obama vorige week, aan de vooravond van een onderzoek door het Amerikaanse Congres naar de oorzaken van de kredietcrisis, een ‘verantwoordelijkheidsheffing’ (Financial Crisis Responsibility Fee) om de bankensector extra te belasten. Critici van de president zeggen dat de maatregel slechts voor de bühne zou zijn om de woede te kalmeren van de bevolking die kampt met hoge schulden en stijgende werkeloosheid als gevolg van de crisis, terwijl de banken inmiddels alweer hoge bonussen uitkeren. In Nederland maakte minister Bos van Financiën dinsdag bekend dat de beloningen voor top van ABN Amro fors verlaagd worden.

Uitzendingen VPRO Tegenlicht ‘Crisis als kans’, maandag 20.55u, Nederland 2:

Nederland maakte geen deel uit van dit BBC-onderzoek, maar de percentages uit het Tegenlicht-onderzoek kunnen nu vergeleken worden met de BBC-resultaten. Slechts 10% van de Nederlanders (tegen gemiddeld 11% wereldwijd) denkt dat het vrijemarktkapitalisme goed werkt en dat regulering het systeem minder efficiënt zal maken. 39% van de Nederlanders (tegen gemiddeld 51% wereldwijd) vindt dat het vrijemarktkapitalisme weliswaar problemen kent, maar denkt dat die verholpen kunnen worden door regulering en hervorming. Het oordeel over de rol van de overheid in de bankencrisis is in Nederland relatief positief ten opzichte van andere landen, maar een ruime meerderheid (62%) van de Nederlandse respondenten wil een actievere rol van de overheid als het gaat om de verdeling van de welvaart.