Evgeny Morozov, de cyberpessimist die in een aflevering over de illusie van de cyberutopie door Tegenlicht gebombardeerd werd met videobeelden, gaf op 27 december 2011 een verontrustende speech op het Chaos Communication Congress van hackers in Berlijn. Hierin schetst hij zorgelijke ontwikkelingen op het gebied van bewakings-en controlesystemen die in de verkeerde handen vallen. Maar hij oppert ook een mogelijk strijdplan.

In zijn speech "Marriage From Hell: On the Secret Love Affair Between Dictators and Western Technology Companies" schetste de 27-jarige Wit-Russische schrijver van The Net Delusion de huidige stand van zaken in de wereld van internetbewakingssystemen. Waarom zijn veel sancties tegen technologiebedrijven of staten inefficiënt? In hoeverre mogen bedrijven hun klanten in de gaten houden? En worden Rusland, China en westerse democratieën steeds huiveriger voor te veel internetvrijheid? Op deze en andere vragen geeft Morozov een antwoord.

De technologie

In de huidige wereld van toenemende bewaking en controle door overheden en bedrijven spelen bepaalde technologieën een essentiële rol. Deze worden onder andere gebruikt voor:

1. Controle en manipulatie van e-mail en smsberichten
2. Filteren van online content
3. 'Intelligente’ videobewaking en stemanalyse
4. Bespioneren van de computeractiviteit van gebruikers (mogelijk zelfs het planten van bewijs)
5. Toezicht als intimidatie

Veel van deze softwaresystemen worden gemaakt in de Verenigde Staten, China of Israël en komen via distributeurs bij foute regimes terecht. Als voorbeeld noemt hij een product van het Amerikaanse Bluecoat, een softwarebedrijf op het gebied van internetcensuur-en filters, dat via de Verenigde Arabische Emiraten doorgesluisd werd naar Irak en vanuit daar in Syrië eindigde. De huidige markt digitale wapentechnologieën zou een droom zijn voor mensen als Viktor Boot, de meest bekende wapenhandelaar ter wereld en tevens basis voor het hoofdpersonage uit de film Lord of War, aldus Morozov.

Huidige sancties falen

Het is lastig om efficiënt beleid in te voeren dat kan voorkomen dat dergelijke software in de verkeerde handen terecht komt. Brede sancties treffen ook onschuldige gebruikers, bijvoorbeeld Syriërs die moeilijk kunnen skypen. En overheden komen er meestal mee weg. Specifieke sancties zijn beter maar vaak niet effectief; overheden zetten vaak tussenpersonen en bedrijven in om toch aan de benodigde technologie te komen.

Vuur met vuur bestrijden

Als oplossing zouden bedrijven beter moeten controleren op wat voor producten ze aan welke klanten verkocht verkopen en hoe ze gebruikt worden, stelt Morozov. Dit leidt tot een onontkoombare vicieuze cirkel waarin bewaking met bewaking bestrijdt wordt. Bedrijven zouden eventueel kill-switches kunnen gebruiken, waarbij de programma’s op afstand uitgeschakeld kunnen worden. Het weigeren van updates of periodieke controles behoren ook tot de mogelijkheden.

Reacties op de Arabische Lente

Het is volgens Mozorov te vroeg om van een overwinning van de Arabische Lente te spreken. Onder andere omdat Libië sindsdien internetfilters heeft ingezet en het Egyptische leger jacht maakt op individuele bloggers. De onrust in de Arabische wereld leidde ook tot zorgen in China Rusland en andere westerse landen. De lidstaten van Collective Security Treaty Organisation (CSTO, een tegenpool van NATO) ondernemen nu ook maatregelen cyberspace ‘veilig’ stellen.

Plan de campagne

Wat kan er gedaan worden door activisten?

1 - Controleren van de controleurs
2 - De investeerders beïnvloeden en onder druk zetten, dit leidde eerder al tot successen.
3 - Bedrijven onderzoeken met behulp van crowdsourcing, een rol voor de bloggers
4 - Het linken van de verspreiding van bewakingstechnologie aan het debat over toezicht en controle in thuislanden, het meeste wordt namelijk gemaakt en gebruikt in westerse landen
5 - Goed inzicht in buitenlands beleid

Dit laatste punt is het meest belangrijke, aldus Morozov. Het is essentieel dat mensen de realiteit van buitenlands beleid beseffen. Veel beveiligingssystemen worden geüpdatet, slimmer gemaakt en uitgebreid met behulp van westerse academici die betaald worden door Chinese instellingen. Het is nodig die academici bewust te maken van de geopolitieke implicaties van hun werk.

Ambiguïteit in buitenlands beleid

De Verenigde Staten hebben vorig jaar bijvoorbeeld delegaties van technologische bedrijven naar Syrië georganiseerd om president Assad te ontmoeten. Hoe strookt dit met Hillary Clinton’s vrije-internetbeleid? Ook Europese landen hebben vuile handen, zegt Morozov. In 2007 werd Kolonel Khadafi uitgenodigd voor een officieel staatsbezoek aan Frankijk en ontmoette daarbij president Sarkozy. Frankrijk heeft daarna een hightech bewakingssysteem verkocht en geïnstalleerd in Libië dat in 2009 operationeel werd.

Het is dus belangrijk de nadruk niet alleen op het verbannen van bepaalde tools of de verkoop ervan te leggen. Een goed inzicht in het buitenlands beleid van de landen die die technologie gebruiken en de geopolitieke implicaties daarvan is van evengroot belang. Morozov ziet een grote kans voor de piratenpartijen om dit onder de aandacht van een breder publiek te brengen.