Silicon Savannah

De Keniaanse verkiezingen van 27 december 2007 gingen tussen president Mwai Kibaki en zijn opponent Raila Odinga. De verwachting was dat Odinga zou winnen, maar aan het einde van de verkiezingsdag bleek Kibaki de meeste stemmen te hebben. Veel Kenianen waren ervan overtuigd dat de uitslag gemanipuleerd was.

Het gevolg was een cocktail van politiek en etnisch geweld. Meteen nadat Kibaki tot president was uitgeroepen, ging een woedende menigte de straat op, op zoek naar leden van de Kikuyustam – waar de president toe behoorde. Meer dan 1300 Kenianen werden vermoord en 600.000 inwoners sloegen op de vlucht. De etnische onrust verspreidde zich over grote delen van het land. Gewapend met machetes plunderden groepen Kenianen banken, winkels en boerderije. Er heerste totale chaos in Kenia.

De crisis duurde maanden, maar de officiële kanalen deden of er weinig aan de hand was. Niemand wist precies hoe de toestand was. Op televisie waren geen verslagen van ongeregeldheden te zien, maar cartoons.

De Keniaanse bloggers Ory Okolloh en Erik Hersman besloten daar iets aan te doen. Samen met een paar andere techies klapten ze de laptop open en tikten binnen een paar dagen en nachten het platform Ushahidi in de lucht. Ushahidi betekent in het Swahili ‘getuige’. Kenianen konden waarnemingen van diefstal, geweld of verkrachtingen met een mobiele telefoon sms’en of mailen. Een algoritme plaatste de informatie automatisch op een landkaart van Google Maps, zodat gebruikers van het platform bijna real time konden zien waar onrust was.

Ushahidi bleek een wapen tegen corruptie en geweld. Ook nu nog kunnen mensen aangeven waar wegversperringen van corrupte politieagenten zijn. En door Ushahidi kan informatie gedeeld worden, zodat de transparantie groter wordt. Het open-source-platform is inmiddels 80.000 keer gebruikt in meer dan 150 landen. Het is onder meer ingezet om de situatie na de aardbeving in Nepal in kaart te brengen en om helderheid te krijgen inzake seksueel geweld in Egypte.

Een andere ontwikkeling die het leven in Kenia in 2007 veranderde, was de introductie van mobiele geldservice M-Pesa, die het Keniaanse telecombedrijf Safaricom datzelfde jaar lanceerde. M-Pesa maakt het mogelijk om – zonder tussenkomst van een bank – via een sms’je geld over te maken. Het werkt ook met heel oude Nokia’s en heel kleine bedragen. M-Pesa bood gelegenheid om geld over te maken naar familieleden die vast zaten in huis of gevlucht waren naar een ander deel van het land. Via Ushahidi werd duidelijk waar hulp nodig was of waar familieleden zich schuilhielden. Zo kon men geld overmaken aan familieleden of onbekenden die benzine nodig hadden om terug naar huis te reizen. M-Pesa kreeg tijdens de Keniaanse crisis van 2007 en 2008 veel nieuwe gebruikers. Mensen die nooit een bankrekening hadden gehad, hadden nu ineens hun eigen mobiele creditcard.

Een andere nieuwe ontwikkeling is het M-Haki-platform, waar je met juridische vragen terecht kunt. Via sms kun je een advocaat of andere juridisch expert een vraag stellen en bepalen of je in je recht staat. Het geeft miljoenen Kenianen in afgelegen gebieden toegang tot het rechtssysteem.

Sinds in 2010 een dikke glasvezelkabel van Mombasa naar de Verenigde Arabische Emiraten loopt, is alle twijfel weg. Kenia loopt voorop als het gaat om mobiele internettoepassingen en applicaties. Nairobi staat nu bekend als Silicon Savannah, de Silicon Valley van Afrika.

Van het mobiel luisteren naar muziek en het spelen van spelletjes tot het verstrekken van gezondheidszorg op afstand en het onderwijzen van studenten op afgelegen plekken. In Nairobi en Mombasa maken ontwikkelaars de handigste programma’s en platforms. Er is zelfs al een applicatie in ontwikkeling die op basis van je genetisch materiaal laat zien waar je Afrikaanse voorvaderen vandaan komen, wat mogelijk een nieuwe vorm van toerisme zal genereren. Op zoek naar je roots.

Voor creatieve mobiele applicaties moet je niet naar San Francisco, maar naar Nairobi. Nu verdient Afrika zijn geld met het verkopen van petroleum en grondstoffen, maar daar lijken langzaam maar zeker killer apps aan te worden toegevoegd.

In Nederland en andere westerse landen wordt met interesse gekeken naar Afrikaanse mobiele oplossingen, die naadloos aansluiten bij de millennials die met een mobiele telefoon in de hand geboren zijn en gedesoriënteerd raken als een beeldscherm groter is dan een boterham.

Zeker de komende jaren – als batterijen beter worden, telefoons goedkoper en nieuwe sensoren van een telefoon een Zwitsers zakmes 2.0 kunnen maken, met een bloeddruk- en bloedsuikermeter, een dna-sequencer of sensoren die van een telefoon een microscoop kunnen maken – zullen in Afrika bijvoorbeeld nieuwe vormen van mobiele geneeskunst gevonden worden. Simpelweg omdat in veel gebieden geen alternatief is. Hetzelfde geldt voor onderwijs- en nieuwstoepassingen.

In 2013 ging Ushahidi weer in de lucht bij de nieuwe verkiezingen. Nu om een platform te bieden waar melding gedaan kon worden van onregelmatigheden rond de verkiezingen. Als stembureaus gesloten waren of ergens niet genoeg stemformulieren waren, konden Kenianen dat melden. Geweld, dat bijna traditioneel onderdeel is van de verkiezingen in Kenia, bleef in 2013 vervolgens uit.