Het Spoor Terug
’t Is plicht dat ied’re jongen 9: Saboteurs, simulanten en weigeraars
Slot van de negendelige Spoor Terugserie "'t Is plicht dat ied're jongen", over de geschiedenis van de dienstplicht: Saboteurs, simulanten en weigeraars. Over de pogingen tot sabotage in het leger: BVD, Onkruit. Over de 'totaalweigeraars', maar ook over 'weiger-yups', de zinloosheid van het soldatenbestaan, verveling etc.
Inleidende teksten:
Tekst 1
Dit was een fragment uit een reportage over 'sabotage in het leger' die in 1970 in VPRO-vrijdag is uitgezonden. Voor deze reportage is de VPRO destijds door minister Klompé berispt.
Het is de tijd dat de Bond voor Dienstweigeraars haar naam verandert in Bond voor Dienstplichtigen en de pamfletten die ze op de kazernes gaan verspreiden spreken duidelijke taal.
Soldaat,
Wat moet je verdedigen?
Het bezit van de eigenaren!
De macht van de beroepszwetsers!
De Nato!
DIT ZIJN JE VIJANDEN
Weiger je vijanden te verdedigen!
Saboteer het leger!
Wim Schul gaat in hetzelfde jaar dat dit pamflet verschijnt in dienst, en is lid van de 'witte' BVD, zoals de Bond voor Dienstplichtigen genoemd wordt.
Tekst 2
Na 1970 doet de Bond voor Dienstplichtigen geen oproepen tot sabotage meer. Ze proberen het leger op een andere manier, 'van binnen uit', te bestrijden. Door middel van hun blad, 'De Soldatenkrant', en, door binnen de VVDM, de soldatenvakbond, actief te worden en zo deze bond in linkser vaarwater te brengen.
Toch houden ze bij de legerleiding en de rechtse pers de naam van 'saboteurs' die 'de krijgsmacht willen ondermijnen'. Als BVD-er Oscar van Rijswijk in 1981 in het hoofdbestuur van de VVDM wordt gekozen schrikt de Militaire Inlichtingendienst hier hevig van. Ze houden hem goed in de gaten. Dat blijkt in de zomer van 1982. Van Rijswijk, die zich binnen het bestuur bezig houdt met kernwapens, wordt door een kaderlid van de VVDM benaderd, die denkt bezig te zijn met het tekenen van opslagplaatsen voor kernwapens. Enkele weken later stuurt hij die tekeningen aan Van Rijswijk op. Nog voor deze de enveloppe heeft kunnen openen wordt er al ingegrepen.
Tekst 3
De hele zaak loopt met een sisser af. De tekeningen blijken helemaal niet zo 'top secret' te zijn, Van Rijswijk wordt vrijgelaten en enkele maanden later wordt de zaak geseponeerd. Is het een poging geweest om de invloed van de 'linkse' BVD binnen de VVDM in te perken? Feit is wel dat die VVDM sindsdien een gematigder koers vaart en de BVD zichzelf ruim een jaar later opheft wegens gebrek aan leden.
Waren ze een Bond voor Dienstweigeraars gebleven dan was er waarschijnlijk nog voldoende belangstelling geweest, want het aantal weigeraars blijft vrij stabiel in de jaren tachtig. Ieder jaar doen rond de 3.000 jongens een beroep op de Wet Gewetensbezwaren. Voor hen is er sinds 1971 de VD, de Vereniging Dienstweigeraars. Namens die vereniging houdt Khe Siang Loo al 15 jaar spreekuur voor potentiële weigeraars. Zelf heeft hij ook geweigerd en al vanaf zijn vijftiende jaar verdiept hij zich in het antimilitaristische gedachtegoed.
Tekst 4
De Wet Gewetensbezwaren gaat niet op voor mensen met politieke bezwaren tegen het leger. Dit blijkt voor het eerst in 1973. Kees Vellekoop moet dan de gevangenis in, omdat de commissie het onderscheid dat hij maakt tussen onderdrukkend en bevrijdend geweld niet accepteert.
Drie jaar later, in 1976, gaat Ger Pouw nog een stap verder, hij weigert niet alleen dienst, maar weigert ook een beroep te doen op de wet. De actiegroep van totaalweigeraars, Onkruit, ontstaat. Willem de Haan behoort tot de eerste generatie Onkruiters en was daarvoor lid van de Vereniging Dienstweigeraars.
Tekst 5
Dit fragment uit het dagboek van totaalweigeraar Stefan Kraan wordt eind 1981 uitgezonden door de VPRO-radio. Onkruit krijgt veel aandacht in de media en het aantal totaalweigeraars stijgt spectaculair.
Terwijl totaalweigeraars de gevangenis in gaan en gewetensbezwaarden vervangende dienst moeten doen zijn er ook jongens die op een makkelijkere manier onder de dienstplicht uit proberen te komen: De simulanten die zich proberen af te laten keuren. Henk van Bruggen is dat gelukt.
Tekst 7
Niet iedereen laat zich zo makkelijk op S 5 afkeuren. Die S staat tenslotte voor stabiel. En als je wegens onstabiel gedrag bent afgekeurd kan datje carrière wel degelijk schaden.
Sinds eind jaren tachtig is er een groeiend aantal jongens die juist niet in dienst willen omdat ze liever snel carrière gaan maken: De zogenaamde 'weigeryuppen'.
Tegelijkertijd schieten de juristencollectiefjes die deze weigeraars ter zijde willen staan, als paddenstoelen uit de grond. Ook Khe Siang Loo van de Vereniging Dienstweigeraars heeft wel eens
zo'n yup op zijn spreekuur gekregen.
Tekst 8
De afgelopen 25 jaar zijn niet alleen de jaren van saboteurs, simulanten en weigeraars. Ook in deze jaren komt het grootste gedeelte van de dienstplichtigen gewoon voor zijn nummer op. Nieuw is het in actie komen in VN-verband. Onlangs nog in voormalig Joegoslavië en Cambodja. Daarvoor, van 1979 tot eind 1985, in Libanon. Een aantal van die Libanongangers hield voor de VVDM een dagboek bij, en daaruit blijkt dat ook in het onrustige Midden Oosten de verveling al snel toeslaat.
Tekst 9
Jacq Boerma zit in 1982 als dienstplichtige in Libanon en herkent het gevoel van, "gebeurde er maar iets".
Tekst 10
Jacq Boerma mag het jammer vinden, toch gebeurt het: op 30 augustus is het afgelopen met de dienstplicht. Voor de lichtingen 96-1 en 96-2 geldt per die datum Generaal Pardon. Ze hoeven niet meer te komen. Voor EEN groep geldt dat Generaal Pardon echter niet: de gewetensbezwaarden van wie de procedure nog loopt. Zij zijn nog niet van de militaire rechters af. En dat die nog flink kunnen straffen was onlangs nog in het nieuws te horen.