VPRO Marathoninterview
Maaike Meijer: uur 3
Maaike Meijer (1949) is hoogleraar genderstudies aan de universiteit van Maastricht en de biografe van Vasalis. In de jaren ’70 stortte Meijer zich enthousiast in het opkomende feminisme en richtte met anderen de actiegroep Paarse September op. Door hun credo dat ‘penisnijd een parel in de seksenstrijd’ is en dat je als vrouw beter niet met je onderdrukker naar bed gaat, bepaalde de actiegroep het anti mannen imago van de feministische beweging. Later schreef zij als publicist onder andere over het werk van moderne Nederlandse dichteressen, die zij haar ‘beminden’ noemt. Haar publicaties hebben regelmatig tot discussies geleid en hebben het genderperspectief in Nederland gedefinieerd. in 2011 selecteerde ze de 100 beste gedichten voor de VSB Poëzieprijs. En ook verscheen haar biografie van M. Vasalis, waarin ze het tot voorheen erg besloten bestaan van de populaire dichteres ontsloot.
Zij sprak met Wim Brands.
-------------------------------------
Samenvattingen
Wim Brands en Maaike Meijer bevinden zich in de studio te Maastricht:
Wim Brands wil vanavond elk uur een motto geven.
Het eerste motto is de opening van Vasalis' gedicht ANGST uit de bundel Parken en Woestijnen.
Het tweede uur het gedicht AAN EEN BOOM IN HET VONDELPARK.
SAMENVATTING EERSTE UUR
En direct ging het de diepte in: Angst als essentiele ervaring
Over angst is weinig gedicht, constateert Meijer, je bent te blij als je er vanaf bent, het is daarom niet een echt dichterlijk onderwerp. Het meest bang ben ik geweest omdat ik een stotteraar ben, of liever zou ik zeggen was. Een verschrikkelijke spreekangst heb ik gehad, voor een spreekbeurt op school kon ze een nacht lang wakker liggen.
Ik ben begonnen met stotteren toen ik een jaar of 11, 12 was. Op de middelbare school werd het steeds erger, op het mondeling examen werd ze speciaal als laatste ingedeeld want men realiseerde zich dat dat wel even kon gaan duren.
Over het ontstaan van stotteren tast ze in het duister. Maar als je eenmaal stottert wordt het van lieverlede erger. Haar vader overleed op haar elfde?? , in 1959, een mokerslag die er zeker mee te maken zal hebben. ? Ik had een enorme band met mijn vader, hij was onderwijzer?. Het ging mis in het Binnenziekenhuis in Eindhoven, in feite een onnodig overlijden. Het was een ramp voor het grote gezin, zo?n levenslustige mooie man, een goed huwelijk, ze waren gelukkig? Het is in augustus gebeurd. Ik zat in de 6e klas van de lagere school.
In eerste instantie drong het niet tot haar door?. En nog steeds: Ze kan dingen heel goed verdringen?.
Maaike was alleen met haar verdriet? Ze had een gedicht geschreven voor haar vader, op haar dertiende, ze gaf haar moeder dat gedicht, het ging over een grote zwarte vlinder die haar zou komen halen om naar mijn vader te gaan?
Haar moeder barstte in huilen uit, maar ze troostte dochter Maaike niet, het verdriet van de moeder was te groot om het te delen met haar kinderen?..
Ze had twee levens?
Ze heeft veel stotteraars ontmoet: en denkt dat iedere stotteraar zijn eigen verhaal heeft. Ze ging Nederlands studeren en rond haar 25ste kwam ze, ondanks het stotteren, voor de klas te staan?. Haar strategie was: recht er tegen in. Een sprekend beroep, dan heb ik geen tijd om erover te tobben?. Als je je laat regeren door de angst dan kom je er niet vanaf.
Immers: Het alternatief zou zijn: sprakeloosheid?
Schrijven is zoiets anders dan spreken. Misschien ga je beter schrijven omdat je heel veel synoniemen kent, je beweeglijkheid in de taal wordt ten gevolge van stotteren heel groot?. En dus: ik omarm mijn lot!, en vaak zitten haar hele bright sites aan?.
Haar studietijd eind jaren zestig was de tijd van de opstandigheid aan de universiteit. Eigenlijk moest je huizen gaan kraken en revolutie maken, werken was eigenlijk niets?
Een taal is net een lichaam, schrijven heeft iets heel erotisch?.
Wijze les aan haar studenten: houdt van je tekst! Jouw tekst is onvervangbaar,
Niet de vijfde maar de zesde druk van het boek, ongeveer 20.000 exemplaren.
Maaike Meijer trof interviewer Wim Brands met de uitspraak: ?Luister, je moet niet bang zijn, je moet vrij zijn?. ?
Angst staat namelijk je intuïtie in de weg.
Geloof je in de kracht van intuïtie ? Vraagt Brands: ?Nou niet voor iedereen, maar wel voor mij?
Maaike Meijer komt op de filosofie van Carl Jung: Je hebt denkers en voelers. En zo heb je ook mensen die goeie waarnemers zijn en mensen die het moeten hebben van de intuïtie. Hoe slaan mensen zich door het leven? De ene mens verschilt totaal van de ander?
Hoe bepaal je je essentiële keuzes in het leven: Moet ik dit land aankopen, wordt dit mijn geliefde, moet ik hier gaan wonen? En zo woont ze onder de rook van Maastricht in een karaktervol huis, met land eromheen, contact met het vee, de aarde, aan het water van het Albertkanaal? contact met het boerenleven, het echte leven..
Is dat niet een beetje een cliché? Jawel, maar dat staat niet in de weg dat ik het echt wel zo voel!
Haar moeder was een boerendochter, ze kwam uit Bergeijk, en daar was het verrukkelijk. Toen ze trouwde met haar vader werd ze ontslagen op de school waarop ze werkte?. Ze geloofde in de idealen van het onderwijs. Het waren idealistische mensen?toen mijn vader was gestorven name ze weer een baan in het onderwijs?.
Andreas Burnier vond Maaike Meijer een zeer intrigerende persoon: ?Meijer,? zei Burnier ooit: ?jij bent de meest opmerkelijke combinatie van introvert en extrovert die ik ken?.?
Gelukkig ben je vanavond zeker ook Extrovert, meent Wim?.
Maar ook stilte is van groot belang, ze gaat speciaal naar een huisje in een bos, en kijkt dan uren in het bos, en doet niets?
Als de ziele luistert, van Gezelle, die regel? daar gaat het om?
?. De tijd als duur?. Mooie mijmeringen, zoals die zeldzaam zijn op radio 1, maar wel worden uitgesproken in het Marathoninterview?
SAMENVATTING TWEEDE UUR
Dertig jaar heeft Maaike Meijer gewoond in Amsterdam en de liefde voor de stad is groot. Het brengt Maaike Meijer tot het filosoferen over planologische oplossingen voor de enorme stroom van toeristen in het centrum.
Het heeft een ziel dat stuk Amsterdam?. En natuurlijk moeten toeristen daarvan mee kunnen genieten , maar misschien toch liever niet teveel. Het leven dat bij een stad hoort dreigt dan te moeten wijken?. Venetie is al aan dat omslagpunt voorbij.
Je moet niet klagen maar aan een oplossing denken. Toeristen moet je op een andere plek laten landen dan in het centrum . In de Pijp zijn bijvoorbeeld?. ook mooie plekken. Je moet zorgen dat je het kapitalisme niet zijn gang laat gaan?. Hoe moet je de duurzaamheid behouden?.
De wereldwijde tendens is urbanisatie, en dus moeten we nadenken over nieuwe vormen van urbanisatie en daar kan ik uren lang over liggen nadenken.
Wijze lessen van Maaike Meijer:
Ben je een constructieve persoonlijkheid?. Ja je moet altijd denken: we kunnen de wereld herscheppen?
Mee bewegen met de krachten die er zijn.. net als zeilen?. Hoe is de wind? daar moet je mee bewegen en gebruik van maken?
Wim Brands probeert de angst van het eerste uur te koppelen aan een van de gespreksonderwerpen in het tweede uur: de Radicale veranderingsdrift bij De Paarse September.
Die houding , Dat recht er tegen in, speelde waarschijnlijk ook op bij het oprichten van De Paarse September, lesbisch feministische beweging vernoemd naar de Palestijnse terroristische organisatie De zwarte September.
Wat terrorisme is weten we nu beter dan toen, zegt Maaike Meijer? Links Nederland praatte soms terroristische acties goed?. Mao, de massamoordenaar, werd ook ontzettend vereerd, ja? ook door mij.
Dat radicalisme van die jaren was zeker ook constructief: we waren een lesbische actiegroep, geboren in een veel grotere feministische beweging?. Wij vonden ons in die groepen een wormvormig aanhangsel want het ging niet over de man-vrouw verhoudingen?. We vonden de andere feministische groepen te zoetsappig en te gematigd?.
Het belangrijke van die groepen was dat de vrouwen zich altijd bekeken voelden door de ogen van mannen?. Du moment dat er een man binnen kwam was de onderlinge solidariteit tussen vrouwen weg?. Het was een collectief minderwaardigheidscomplex?
Ik woonde net in Amsterdam, ik was 19, ik wist al vanaf mijn elfde dat ik lesbisch was? toen ik een kaboutertje was was ik verliefd op de leidster, een verzengende liefde was dat .
Later was ik enorm gecharmeerd van meisjes, ook wel eens van een heel vrouwelijke jongen. Aan heteroseksualiteit zit een kant: dat zijn de regels van de slavernij, het was bloedig serieus. En vrouwen vonden dat heel erg bedreigend.
We waren ook allemaal lid van de homoseksuele vereniging het COC, als lesbiennes, we wilden feminisme en lesbo zijn combineren. Maar het COC zei: er moeten mannen bij! Zelfs in een homoseksuele vereniging.
Ben je wel eens bang voor je eigen radicalisme geweest?
Er waren wel mensen in mijn omgeving die zeiden: wat ben je radicaal geworden? Op een gegeven moment ben je zozeer de gevangene van je eigen gelijk, dat je wel MOET doorgaan? want er zijn steeds minder die je zienswijze delen? en je moet dus steeds harder de weinigen die het nog met je eens zijn overtuigen van je gelijk?. Een achteraf zeer gevaarlijke ontwikkeling, zoals die ook in de RAF zal hebben gespeeld?.
Totdat het inzicht komt dat het leven complexer is en veelzijdiger en mooier dan het radicalisme.
Radicalisme is het verlangen om dingen te versimpelen en kan leiden tot geweld?
SAMENVATTING DERDE UUR
Over naar de 'de bedrieglijke eenvoud' Vasalis.
Waarom riep haar poëzie zoveel agressie op? Meijer: dat had ongetwijfeld te maken met de verkoopcijfers. De reflex was: dat verkoopt zo goed dat kan haast niet goed wezen. Vooral als een vrouw dat doet. Dat heeft een lange geschiedenis.
Als AFT van der Heijden over het verlies van zijn zoon schrijft vindt iedereen het prachtig, als een vrouw dat doet kan ze het wel schudden, dan wordt het kitsch genoemd.
Waarom is dat, vraagt Wim.
Als een man het opschrijft is het geen cultureel cliché: mannen zijn dapper, en als ze dat eens niet doen vinden we het mooi. Als een vrouw zo?n verlies beschrijft beantwoordt het aan een verwachting. Het is niet cool om teveel over emoties te schrijven. Van Anna Enquist, Esther Jansma, Vasalis wordt het niet gepikt. Maar zo is het altijd: Als mannen kinderen opvoeden is het al snel prachtig. Terwijl als vrouwen kinderen opvoeden kijkt niemand op, en sterker: dan doen ze het nooit goed genoeg
Over de Vasalis-biografie gaat het vanaf ongeveer 22:20:
Ze was zo gesloten en gesteld op haar privacy, heeft Maaike Meijer wel eens getwijfeld ..? Wat zou ze haar gevraagd willen hebben?
Meijer: Mijn interpretatie van het gedicht UITTOCHT zou ik haar willen voorleggen. Ik heb zelf een verklaring gegeven voor haar stoppen met publiceren van Vasalis na de drie beroemde bundels.
Ze heeft in 1954 enkele gedichten geschreven die zo verpletterend zijn. 'En zo eigenlijk alles beschrijven '.. HERFST en UITTOCHT'.. in die gedichten wordt een soort leegte bereikt' het beschrijft een soort nieuwheid waarna verder eigenlijk niets meer te gebeuren'. Laatste regel 'kom ! Lopende op blote voeten'