VPRO Marathoninterview
Bessel Kok deel 1
Niet alleen maar geldschieter
Als je één keer een goed idee hebt kun je je soms de rest van je leven met schaken en kunst bezighouden. Bessel Kok is één van Nederlands meest succesvolle ondernemers, ook al is hij genationaliseerd tot Belg. Ten tijde van het marathoninterview met Ton van der Graaf bestuurde Kok het Belgische bedrijf Belgacom en had enkele jaren daarvoor de Grand Masters Association, de vakbond voor schaakgrootmeesters opgericht. Groot fan van de sport, hoewel hij zelf niet veel talent schijnt te bezitten. Luistert u naar het gesprek tussen Van der Graaf en Kok dat zij in de zomer van 1991 voerden.
Biografie Bessel Kok
geb. 13 december 1941 te Hilversum
Een meedenker
Bessel Kok werd op 13 december 1941 te Hilversum geboren. Na de oorlog verhuisde het gezin naar Amsterdam waar zijn vader BK LPG oprichtte, een autogasbedrijf. Kok studeerde economie aan de Universiteit van Amsterdam in de jaren zestig en ging dan ook helemaal op in de tijdsgeest: “Ik was een kind van de jaren zestig, linksig, lang haar en altijd op vakantie in het fijne Oost-Europa. Ik dreigde eeuwige student te worden en hield het na mijn kandidaats voor gezien.”
Het briljante idee kwam in hem gevaren in 1971. Hij richtte in België Swift op (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication) op: Swift regelde (en regelt) de automatisering van het internationale betalingsverkeer. Wanneer iemand geld naar het buitenland wil overmaken, moet de Swift-code gebruikt worden om banken en financiële instellingen te kunnen identificeren. Achttien jaar later, in 1989, leek het Kok mooi geweest. Hij wilde reizen. Enkele jaren later werd hij door de Belgen gevraagd om directeur van Belgacom te worden, de PTT van de zuiderburen. Voorwaarde voor de baan was wel het aannemen van de Belgische nationaliteit. Als Belgacom-directeur sponsorde hij de Brusselse voetbalclub Anderlecht en de Swift-schaaktoernooien.
Daarna bleek dat iedereen met een goed idee, maar weinig geld bij Kok aan kon kloppen. Samen met Jan Mulder gaf hij de tafeltenniscarriere van Bettine Vriesekoop een doorstart. Vriesekoop: “ Vooral Bessels morele steun was belangrijk. Eindelijk had ik iemand gevonden die me hielp in plaats van tegenwerkte. Dat jaar heb ik mijn beste prestatie neergezet.” Het International Film Festival Rotterdam kon ook op financiële steun rekenen. Recent heeft hij Silvia Kristel nog geholpen met de uitgave van haar autobiografie. Kristel: “Hij helpt mensen op momenten dat ze het nodig hebben. Maar nooit zomaar met geld. Hij steunt je als je iets wilt doen.” Bovendien produceert hij ook documentaires. Eén daarvan, The Power of Good over de Britse zakenman Nicholas Winton, die in de Tweede Wereldoorlog 669 joodse kinderen uit handen van de nazi’s wist te houden, kreeg in 2002 een Emmy-award. Afgezien van zijn mecenaten staat Kok bekend om de Bourgondische feestdiners die hij veelvuldig organiseert. Willem Frederik Hermans heeft vlak voor zijn overlijden nog zo’n bacchanaal bijgewoond.
Koks grote passie is het edele schaakspel. Hij richtte in 1987 tot groot afgrijzen van de wereldschaakfederatie Fide de GMA, de Grand Masters Association, op; een professionele vakbond die de rechten van topschakers behartigd. Hij werd de eerste voorzitter, Gary Kasparov werd president, Anatoli Karpov en Jan Tinman werden vice-presidenten. Van de 300 grootmeesters sloten zich 200 bij de GMA aan. De GMA organiseerde de World Cup Chess Tournaments, wat een directe provocatie aan het adres van Fide was, die het alleenrecht op de wereldtitel had. Na een akkoord tussen de GMA en de Fide stapte Kasparov uit woede op en keerde ook Kok de schaakwereld een tijd de rug toe.
Jan Tinman: “Bessel vindt de schaakwereld interessant en dat is belangrijk. We hebben veel te weinig mensen die de sport verder helpen door hun organisatorisch en zakelijk talent in te zetten. Hij is zeer doortastend, maar ook een heel beminnelijk persoon.” Kan Kok zelf goed schaken? “ Hij is niet goed in het pionnenspel. Ik zeg altijd dat hij beter op de kleintjes moet letten, ook in het echte leven. Vijftien jaar geleden negeerde hij de voorzitter van de Portugese schaakbond. Zo’n man vergeet dat niet en we hebben zijn stem straks hard nodig. Maar Bessel is geen politicus. Zoals als ik hem ken, heb ik hem nog nooit op een leugen betrapt?
In 1995 naar Praag vertrokken om het Tsjechische staatsbedrijf Cesky Telecom te privatiseren. Kok woont nog steeds in Praag en is enkele jaren geleden voor de derde keer getrouwd, dit keer met een Tsjechische.