VPRO Marathoninterview
Abram de Swaan deel 1
Wars van grenzen
Abram de Swaan, prominent socioloog en winnaar van de P.C. Hooftprijs, liet zich zelden wat gelegen liggen aan de grenzen van zijn vakgebied. Begin 2007 ging de hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam met emeritaat, zoals dat nu eenmaal gaat als je 65 wordt. De Swaan is een scherp analyticus van het tijdgewricht. Zo merkte opvolger Jan Willem Duyvendak bij De Swaans afscheid van de UvA op dat de Nederlandse verzorgingsstaat in verval raakte, nadat De Swaan er zijn wetenschappelijke belangstelling voor was verloren. Hier kunt u luisteren naar een vijf uur durend interview tussen Geert Mak en Abram de Swaan.
Biografie Abram de Swaan
geb. 8 januari 1942
Altijd daar waar het gebeurt
Abram de Swaan werd geboren op 8 januari 1942, midden in de Tweede Wereldoorlog. Zijn eerste jaren bracht Abram de Swaan door op een onderduikadres in Beverwijk, omdat zijn vader directeur was van het linkse tijdschrift De Vrije Katheder. Gerard Reve was een graag geziene gast bij de familie De Swaan.
Op de één of andere manier wist De Swaan altijd op het juiste moment op de juiste plek te zijn. Hij studeerde politicologie – zes vakken voor de prijs van één – aan de Universiteit van Amsterdam, deed er ook nog wiskunde en psychoanalyse bij – De Swaan is tien jaar psychotherapeut geweest. Hij schreef in twee jaar tijd ongeveer driehonderd artikelen voor Propria Cures. Eén van die artikelen, waarin hij het evangelie parodieerde, kwam hem nog op een aanklacht wegens godslastering te staan, ingediend door de gereformeerde gemeente van het Zeeuwse eiland Tholen. Hij moest een boete van honderd gulden betalen. Aan de universiteiten van Yale en Berkely heeft hij ook politicologie gestudeerd en wetenschappelijk onderzoek gedaan. Dat was in 1967 en 1968, het jaar van de fameuze Summer of Love. Teruggekomen in Amsterdam werd prompt het Maagdenhuis bezet.
In de Verenigde Staten werkte hij ook voor de Deutsche Rundfunk , waarvoor hij popsterren interviewde. Ook Fidel Castro ontkwam niet aan De Swaans prangende vragen. Voor de VPRO maakte De Swaan de documentaire over lopende bandwerk en de geestdodendheid daarvan, Een Boterham met Tevredenheid genaamd.
In 1973 promoveerde hij – met een proefschrift over kabinetsformaties in elf landen – en vier jaar later werd hij op 35-jarige leeftijd hoogleraar. Socioloog Johan Goudsblom haalde hem over om op sociologie over te stappen en maakte hem met het werk van Norbert Elias bekend. Voor de duizendpoot bracht het werk van de beroemde socioloog enige eenheid en overzichtelijkheid in zijn leven.
De Swaan staat bekend om zijn oorspronkelijke pen. In zijn stukken en essays verbindt hij allerlei disciplines met elkaar, zoals geschiedenis en sociale filosofie. Voor NRC Handelsblad heeft hij lange tijd columns geschreven. De jury van de P.C. Hooftprijs roemde De Swaans “glasheldere en lenige stijl, waar het plezier in schrijven vanaf vonkt. Hoewel hij zijn lezers niet onderschat en geen moeite doet om complexe materie eenvoudiger voor te stellen dan die is, valt er in zijn hele oeuvre geen onbegrijpelijke zin aan te wijzen. Abram de Swaan heeft een indrukwekkend oeuvre op zijn naam staan. En dat oeuvre heeft bijzondere literaire kwaliteiten (…)” De Swaan krijgt de P.C. Hooftprijs op donderdag 22 mei 2008, de dag na de sterfdag van de beroemde dichter.