Argos
Dood bij illegalentransport
De vrachtwagen waarin deze week 58 illegale Chinese migranten de dood vonden is volgens de politie vanuit Rotterdam vertrokken. In datzelfde Rotterdam ontdekte de douane in oktober 1998 aan boord van een Mercedes-bus, die eveneens onderweg naar Engeland was, achttien illegale Koerden. Een van hen was Suleyman Aksoy, die Turkije was ontvlucht omdat hij niet wilde dienen in het Turkse leger. Na zijn uitzetting uit Nederland eind april vorig jaar, kwam Aksoy alsnog in het Turkse leger terecht. Enkele weken later was hij dood. 'Zelfmoord' zeggen de Turkse autoriteiten. Staatssecretaris Cohen gelastte na de dood van Aksoy een stop op de uitzetting van Koerdische dienstweigeraars. Maar nadat de Nederlandse ambassade in Ankara de lezing van de Turkse autoriteiten bevestigde, werd die uitzettingsstop weer opgeheven. In Argos komt nu voor het eerst de vader van Suleyman Aksoy aan het woord, die lange tijd zweeg omdat een tweede zoon nog dienst deed in het Turkse leger. Pleegde Suleyman inderdaad zelfmoord?
----------
Argos over de mysterieuze zelfmoord van de Koerdische dienstweigeraar Suleyman Aksoy, die in mei 1999 Nederland werd uitgezet en bij terugkomst in Turkije alsnog zijn militaire dienstplicht moest vervullen.
Vraaggesprek met Ali Aksoy, de vader van Suleyman (met vertaling door tolk) tijdens een bezoek aan Nederland.
Onderwerpen van gesprek zijn: de medeverantwoordelijkheid van de Nederlandse overheid voor de dood van Suleyman, die volgens de Turkse autoriteiten in juli 1999 tijdens de vervulling van zijn dienstplicht zelfmoord zou hebben gepleegd; de afwijzing van het asielverzoek van Suleyman in Nederland; het telefonische contact dat Ali kort voor de uitzetting met Suleyman had; de aankomst van Suleyman in Turkije, waarbij hij meteen werd gearresteerd en overgedragen aan het Turkse leger om alsnog zijn dienstplicht te vervullen; het telefonische contact dat Ali met Suleyman had tijdens diens verblijf in het leger en waarin deze hem vertelde over zijn slechte behandeling; de wijze waarop Ali over de vermeende zelfmoord van zijn zoon werd geïnformeerd; Ali's overtuiging dat zijn zoon is vermoord en geen zelfmoord heeft gepleegd; de officiële versie van de zelfmoord, die Ali aanvankelijk onderschreef uit angst voor het leven van zijn andere zoon die tot voor kort ook in het Turkse leger diende; het onderzoek van de Nederlandse autoriteiten naar de ware toedracht van de dood van Suleyman, waarover Ali nooit op de hoogte is gesteld.
Bevat tevens een telefonisch vraaggesprek met Guido van Leemput van het Studiecentrum Turkije in Amsterdam over het rapport dat het Studiecentrum Turkije in 1998 naar het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft opgestuurd en waarin wordt gewezen op het gevaar dat Koerdische dienstplichtigen in het Turkse leger lopen.
Bevat verder Historische geluidsfragmenten van eerdere uitzendingen van Argos over de uitzetting en de dood van Suleyman Aksoy.
---------
Persbericht:
‘Nederlandse ambassade heeft nooit contact gezocht met familie’
Ali Aksoy gelooft niet dat zijn zoon Suleyman zelfmoord pleegde
De Nederlandse ambassade in Turkije heeft nooit contact gezocht met de familie Aksoy over de mysterieuze ‘zelfmoord’ in het Turkse leger van Suleyman Aksoy in juli 1999. Dit zegt Ali Aksoy, de vader van Suleyman, vandaag in het VPRO-radioprogramma Argos (radio 1, vrijdag 23 juni 2000). Ali Aksoy vertelt nu voor het eerst zijn verhaal in het openbaar. Hij zweeg lange tijd, omdat hij vreesde voor het lot van een andere zoon die nog dienst deed in het Turkse leger. Aksoy’s verhaal staat haaks op de mededeling van staatssecretaris Cohen van Justitie in de Tweede Kamer dat de ambassade in Ankara de zaak grondig had uitgezocht.
Suleyman Aksoy was een jonge Koerd die in het najaar van 1998 naar Nederland vluchtte om aan de Turkse dienstplicht te ontsnappen. Op 28 april 1999 werd hij door de marechaussee via Schiphol het land uitgezet. Na aankomst in Turkije werd hij alsnog gedwongen tot vervulling van zijn militaire dienstplicht. Begin juli was hij dood. Staatssecretaris Cohen van Justitie stelde op 16 december 1999 tijdens een spoeddebat in de Tweede Kamer dat de ambassade in Ankara de zaak grondig had onderzocht en had geconcludeerd dat het om zelfmoord ging. Deze conclusie zou niet alleen gebaseerd zijn op informatie van de Turkse autoriteiten maar ook op het oordeel van mensenrechtenorganisaties.
In Argos van 21 januari 2000 distantieerden zowel de Turkse mensenrechtenkoepel TIHV als Amnesty International zich van de lezing van Cohen. TIHV-woordvoerder Bulent Peker vertelde dat zijn organisatie wel telefonisch benaderd was door de Nederlandse ambassade in Ankara, maar de conclusie dat het zou gaan om zelfmoord op basis van de beschikbare informatie absoluut niet kon bevestigen. Ook beschuldigde hij Nederland ervan mede schuldig te zijn aan de dood van Aksoy. “Hij is door Nederland teruggestuurd en zodoende toch in handen van het Turkse leger gekomen”, aldus Peker. Amnesty-woordvoerder Joost Jongerden betreurde het besluit van staatssecretaris Cohen om de uitzetting van Koerdische dienstweigeraars te hervatten. “Wij hebben gegronde vrees voor vervolging van deze mensen”, aldus Jongerden.
Cohen had op 29 juli 1999, na de dood van Aksoy, een tijdelijke uitzettingsstop afgekondigd, maar hief deze op 10 december weer op. Dat was twee dagen voor de EU-top in Helsinki die besloot Turkije als kandidaat-lid van de Europese Unie toe te laten. Het besluit van Cohen wekte bevreemding in de Tweede Kamer, omdat het door dezelfde staatssecretaris gelaste onderzoek naar een tweede geval van ‘zelfmoord’ van een uitgezette Koerdische dienstweigeraar (Cavas Cicek) nog niet was afgerond. Navraag van Argos bij het Ministerie van Justitie leerde dat dit onderzoek ook nu, een half jaar later, nog steeds niet is afgerond. De vader van Cavas Cicek wilde deze week, samen met de vader van Suleyman Aksoy, naar Nederland komen om zijn verhaal te doen. Maar hij kreeg op het laatste moment van de Turkse autoriteiten geen toestemming het land te verlaten.
----------
Inleidende teksten, misschien niet volledig:
Aankondiging:
De vrachtwagen waarin deze week 58 illegale Chinese migranten de dood vonden, is volgens de politie vanuit Rotterdam vertrokken. In datzelfde Rotterdam onderschepte de douane in oktober 1998 een Mercedes-bus, die eveneens onderweg was naar Engeland. Aan boord zaten achttien illegale Koerden. Ze werden allemaal opgepakt en na een tijd Nederland uitgezet. Met die uitzetting zagen de Koerden hun poging om illegaal naar Engeland te komen dus mislukken. Maar zo’n afloop lijkt nog altijd verre te verkiezen boven het tragische lot dat de Chinese illegalen deze week trof. Maar voor één van de achttien Koerden kreeg die uitzetting uit Nederland een nasleep, die even dramatisch is als wat de Chinezen overkwam.
TEKST NA EK-BLOKJE
Terug bij Argos.
In Argos onderzoeken we vandaag de dood van Suleyman Aksoy. Deze 24-jarige Koerd werd in oktober 1998 in Rotterdam opgepakt bij een mislukte poging om hem samen met 17 andere illegalen naar Engeland te smokkelen. Aksoy was Turkije ontvlucht, omdat hij niet wilde dienen in het Turkse leger. Na zijn uitzetting uit Nederland eind april vorig jaar, kwam Aksoy alsnog in het Turkse leger terecht. Enkele weken later was hij dood. ‘Zelfmoord’ zeggen de Turkse autoriteiten.
Staatssecretaris Cohen van Justitie gelastte na de dood van Aksoy een stop op de uitzetting van Koerdische dienstweigeraars. Maar nadat de Nederlandse ambassade in Ankara de lezing van de Turkse autoriteiten bevestigde, werd die uitzettingsstop in december vorig jaar weer opgeheven. De Kamer moet me maar vertrouwen, zei staatssecretaris Cohen op 16 december 1999 tijdens een spoeddebat, als ik zeg dat we de zaak in Turkije goed hebben onderzocht.
Maar wás de staatssecretaris te vertrouwen? Of liever gezegd: was de informatie over de dood van Suleyman Aksoy te vertrouwen, op grond waarvan hij zei zijn beslissing te hebben genomen.
Die informatie was geheim. Daarom gingen we in januari van dit jaar op zoek naar Cohens bronnen.
Tekst 1
“Voor de dood is Nederland medeschuldig.” Zo vertaalt de tolk de bittere woorden van Ali Aksoy. Zijn zoon, Suleyman, was een van de achttien Koerden die in oktober 1998 in Rotterdam werden opgepakt. Suleyman was Turkije ontvlucht, omdat hij niet wilde dienen in het Turkse leger. Na zijn uitzetting uit Nederland eind april vorig jaar, kwam Aksoy alsnog in het Turkse leger terecht. Enkele maanden later was hij dood. ‘Zelfmoord’, aldus de Turkse autoriteiten.
Staatssecretaris Cohen van Justitie gelastte na de dood van Aksoy een stop op de uitzetting van Koerdische dienstweigeraars. Cohen liet de zaak vervolgens uitzoeken door de Nederlandse ambassade in Ankara. Toen die concludeerde dat het inderdaad om zelfmoord ging, hief Cohen de uitzettingsstop weer op. Wij berichtten al eerder over deze zaak waarvan de ware toedracht nog steeds onduidelijk is. Vandaag komt voor het eerst de vader van Suleyman Aksoy aan het woord. Bijna een jaar lang zweeg hij, omdat een tweede zoon nog dienst deed in het Turkse leger. Deze week kwam hij naar Nederland.
In Argos opnieuw de vraag: pleegde Suleyman Aksoy inderdaad zelfmoord? En is de Nederlandse overheid medeschuldig aan diens dood, zoals vader Aksoy zegt.
Tekst 2
Wie was Suleyman Aksoy, de Koerdische dienstweigeraar wiens dood het Nederlandse uitzettingsbeleid naar Turkije onder druk zette. De Haagse vreemdelingenadvocate Gerda Later vertelde afgelopen augustus in Argos, hoe hij in oktober 1998 in Nederland terecht kwam.
Tekst 3
Advocate Gerda Later:
Tekst 4
Suleyman Aksoy en enkele lotgenoten gingen in april vorig jaar in de Tilburgse vreemdelingengevangenis Willem II in hongerstaking om uitzetting te voorkomen. Maar het mocht niet baten. Kort voordat hij zou worden uitgezet, zag Suleyman nog wel kans met zijn familie in Turkije te bellen, zo vertelt zijn vader Ali Aksoy.
Tekst 5
Wat er direct na de gedwongen terugkeer van Suleyman Aksoy in Turkije precies met hem is gebeurd, was tot nu toe niet duidelijk. Advocate Gerda Later zei daar in augustus vorig jaar over.
Tekst 6
Vader Ali Aksoy heeft meer informatie over die eerste dagen van zijn zoon terug in Turkije.
Tekst 7
Dienstweigeraars die in Turkije terugkomen, hoeven daar niet op een vriendelijke behandeling te rekenen, vertelt Martin van Bruinesse. Hij is hoogleraar Turkse talen en cultuur aan de universiteit van Utrecht.
Tekst 8
Dat komt overeen met de ervaringen van Suleyman Aksoy. In de periode voorafgaande aan zijn dood lukte het hem af en toe zijn ouders telefonisch op de hoogte te brengen van wat hij in het Turkse leger meemaakte. Zo vertelt zijn vader, Ali Aksoy.
Tekst 9
Dan volgt de 12de juli 1999. Vader Aksoy wordt op zijn werk aan de telefoon geroepen.
Tekst 10
Suleyman Aksoy is dood. En zijn vader acht de Nederlandse overheid medeschuldig aan die dood. Medeschuldig, omdat ze hem als Koerdische dienstweigeraar willens en wetens hebben teruggestuurd naar Turkije. De vraag is nu: had de Nederlandse overheid kúnnen weten dat Koerdische dienstweigeraars in zo’n geval gevaar lopen.
Ja, zegt Guido van Leemput van het Studiecentrum Turkije in Amsterdam:
Tekst 11
Het gaat inderdaad niet alleen om Ali Aksoys zoon. Er is ook de zaak van Savas Cicek. Ook een Koerd uit Turkije. Ook hij vond de dood tijdens het vervullen van zijn dienstplicht in het Turkse leger. En ook hij zocht eerder zijn heil in Nederland om aan de dienstplicht te ontkomen. En ook zijn asielverzoek werd afgewezen.
Na een tijdlang illegaal te hebben rondgezworven besloot hij ten einde raad maar naar Turkije terug te keren. Ciceks vriend Ilhan, die in 1997 met hem een kamer deelde in een asielzoekerscentrum, ontmoette hem nog vlak voor zijn vertrek. Hij heeft nog geprobeerd Cicek ervan te weerhouden naar Turkije terug te gaan. Zo vertelde Ilhan afgelopen augustus in onze uitzending.
Tekst 12
De terugkeer naar Turkije bleek inderdaad levensgevaarlijk. Want drie maanden later maakte een kogel een eind aan het leven van de 21-jarige Savas Cicek. Volgens de Turkse autoriteiten had hij zichzelf door de slaap geschoten. Ongeloofwaardig, oordelen deskundigen. De kogel was afkomstig van een G3, een type geweer met een heel lange loop. Te lang om jezelf mee door het hoofd te schieten. Cicek’s vriend Ilhan hoorde van een gemeenschappelijke kennis van de dood van Cicek.
Tekst 13
Een opmerkelijke passage uit de brief van staatssecretaris Cohen; de passage, waarin hij zijn besluit bekend maakt dat Koerden voortaan weer uitgezet zullen worden naar Turkije. Bijna terloops deelt hij mee dat de doodsoorzaak in het tweede geval, dat van Cicek, ook wel zelfmoord zal zijn geweest. Toch schrijft de staatssecretaris tegelijkertijd dat het onderzoek in die zaak nog helemaal niet is afgerond. En nog opmerkelijker: voor zijn besluit om Koerden weer te gaan uitzetten laat hij de zaak-Cicek helemaal buiten beschouwing.
De conclusie van Buitenlandse Zaken dat Aksoy door zelfmoord zou zijn omgekomen, was voor de staatssecretaris genoeg om deze beslissing te nemen.
Tweede Kamerlid Femke Halsema van Groen Links nam afgelopen december geen genoegen met deze motivatie.
Tekst 14 = TEKST BREAK
De Kamer moet me maar vertrouwen, aldus staatssecretaris Cohen op 16 december 1999. Maar wás de staatssecretaris te vertrouwen? Of liever gezegd: was de informatie over de dood van Suleyman Aksoy te vertrouwen, op grond waarvan hij zei zijn beslissing te hebben genomen.
Die informatie was geheim. Daarom gingen we in januari van dit jaar op zoek naar Cohens bronnen.
Tekst 15
We belden met het ministerie van Buitenlandse Zaken. Het enige dat men daar kwijt wilde, was dat er drie bronnen zijn geraadpleegd: Turkse mensenrechtenorganisaties, een vertrouwensadvocaat en de Turkse autoriteiten.
Welke mensenrechtenorganisaties het betrof, wilde men niet zeggen. We kwamen er achter dat het om de Turkse mensenrechtenorganisatie TIHV ging, belden naar Ankara en kregen daar bij de TIHV Bulent Peker te spelen. We vroegen hem of zijn organisatie inderdaad was benaderd door de Nederlandse ambassade in Ankara.
Tekst 16
De TIHV bleek dus een van de Turkse mensenrechtenorganisaties te zijn, die door de Nederlandse ambassade in Ankara was geraadpleegd. En waarop staatssecretaris Cohen zei zijn oordeel te baseren. Niet alleen was het contact tussen de TIHV en de ambassade wel heel summier geweest, ook had de organisatie een heel ander oordeel over de zaak dan Cohen. Dat bevestigde vervolgens ook Joost Jongerden, Turkije-coördinator van Amnesty International.
Tekst 17
Bulent Peker van de Turkse mensenrechtenorganisatie TIHV vertelde ook zelf tegen ons dat zijn organisatie helemaal geen uitsluitsel had over de oorzaak van Aksoys dood:
Tekst 18
Ook de Turkse mensenrechtenorganisatie TIHV wijst dus met de beschuldigende vinger naar de Nederlandse overheid. Net als vader Ali Aksoy. Toch leek die een half jaar geleden het contact met de mensenrechtenorganisatie zoveel mogelijk uit de weg te gaan. Aksoy legde deze week uit waarom:
Tekst 19
Staatssecretaris Cohen zei afgelopen december tegen de Tweede Kamer dat de ambassade in Ankara de zaak grondig heeft uitgezocht. Maar volgens vader Aksoy hebben de Nederlandse autoriteiten zelfs nooit – mondeling noch schriftelijk – contact opgenomen met de familie. Daarom is hij nu ook naar Nederland gereisd: om zíjn verhaal te doen en zélf Tweede Kamerleden te informeren.
Tekst 20
De staatssecretaris zei in december zich te baseren op verschillende oordelen. Maar daaronder was dus niet het oordeel van de familie van Aksoy. Het oordeel van de Turkse autoriteiten lijkt meer gewicht in de schaal te hebben gelegd. Een van de belangrijkste ontwikkelingen in die relatie tussen Turkije en de Europese Unie, waaraan de staatssecretaris in december refereerde, had namelijk kort daarvoor plaatsgevonden. En wel tijdens de top van de Europese Unie in Helsinki op 10 december.
Ook Kamerlid Femke Halsema van Groen Links zag in januari een verband tussen die gebeurtenis en de houding van de staatssecretaris.
Tekst 21
De Nederlandse autoriteiten gingen zich pas actief met de familie bemoeien, toen die zich op de Nederlandse ambassade in Ankara meldde om een visum aan te vragen voor de reis naar Nederland. Dat ondervond Coskun Usterci [Joskon Usnerdzje] van de Turkse organisatie Cavas Carsje, wat ‘Organisatie tegen de oorlog’ betekent. Hij reisde deze week met vader Aksoy mee naar Nederland. Bij het aanvragen van zijn visum in Ankara werd hij door een keurige heer van de Nederlandse ambassade even apart genomen.
AFKONDIGING:
Op dit moment geeft vader Aksoy in Den Haag een persconferentie over de dood van zijn zoon en de betrokkenheid van Nederland daarbij. Op de persconferentie had ook de vader van de andere uitgezette en omgekomen Koerdische dienstweigeraar, Cavas Cicek, aanwezig moeten zijn. Maar hij kreeg op het laatste moment van de Turkse autoriteiten geen toestemming het land te verlaten.
Navraag bij het ministerie van Justitie leerde ons deze week dat het ministerie het onderzoek in deze zaak van Cicek nog steeds niet heeft afgerond.