Noorderlicht radio
De reden dat Marokkaanse probleemjongeren zichzelf niet corrigeren, houdt volgens sommige wetenschappers verband met een gebrek aan schuldbesef. De Marokkaanse cultuur zou een voorbeeld zijn van een schaamtecultuur, waarin schuldgevoel overbodig is. Als de gemeenschap je gedrag corrigeert, zou je geen innerlijke stem nodig hebben die moreel handelen stuurt. De schaamte die gepaard gaat met het bekend worden van een overtreding, zou gedrag in goede banen leiden. Het probleem met Marokkaanse jongeren in Nederland zou zijn dat schaamte als correctiemechanisme hier niet goed functioneert. De sociale controle die eigen is aan het leven in een hechte gemeenschap, is wel aanwezig in Marokko, maar weggevallen in Nederland. Hierdoor zou niet alleen schuldgevoel, maar ook schaamte uitblijven. Psychologen als Trees Pels en Hedy Stegge menen dat het ontwikkelen van schuldgevoel ook afhankelijk is van de manier waarop kinderen worden grootgebracht. Als je kinderen straft, zonder ze bij te brengen waaróm bepaald gedrag afkeurenswaardig is, ontstaat bij hen minder empathie en schuldbesef. De strenge opvoeding die gebruikelijk is in traditionele Marokkaanse gezinnen, zou daarom geen goede basis vormen voor het eigen maken van normen en waarden. Ook antropoloog Frank van Gemert koppelt het probleemgedrag van Marokkaanse jongeren aan de opvoeding. Door het streng straffen zouden de jongeren meer bezig zijn met het ontlopen van straf dan met hun eigen gedrag. Meer dan autochtone Nederlanders, kijken Marokkaanse jongeren waar ze nog mee weg kunnen komen. Volgens van Gemert vinden zij een overtreding alleen erg als ze betrapt worden en daarmee schande brengen over de familie. Geert Hofstede, emeritus hoogleraar interculturele communicatie meent dat schuldgevoel geheel overbodig is in een echte schaamtecultuur. In zeer individualistische culturen, zoals in Nederland, zou schuldgevoel een veel grotere rol spelen dan in de Marokkaanse collectivistische cultuur, waar schaamte belangrijker is. Volgens Hofstede leven Marokkaanse jongeren in Nederland gevangen tussen schaamte en schuld, "between the devil and the deap blue sea". Wasif Shadid, eveneens hoogleraar interculturele communicatie, is het oneens met alle eerdergenoemde sprekers. Volgens hem bestaat er geen enkel wetenschappelijk bewijs voor het bestaan van schuld- of schaamteculturen. De begrippen zouden overblijfselen zijn uit het koloniale tijdperk, toen antropologen nog dachten dat de niet-Westerse mens geen geweten had. Shadid vindt het onzin dat Marokkanen minder schuldbesef zouden hebben en ziet evenmin bewijs dat zij minder vaak schuld zouden bekennen. Ook de Marokkaanse opvoeding zou niet veel verschillen van de opvoeding in autochtone Nederlandse gezinnen: er zouden evenveel soorten Marokkaanse als Nederlandse opvoedingsstijlen bestaan. In het tweede onderwerp van Noorderlicht Radio besteden wij aandacht aan netwerken in het water. Op en onder het zoete oppervlaktewater leven organismen die eten en communiceren via netwerken. Watervlooien, vissen en algen kunnen bijvoorbeeld door chemische communicatie hun lot om opgegeten te worden ontvluchten. Limnologie is de wetenschap die zich bezighoudt met de bestudering van deze zaken. Ellen van Donk, hield afgelopen donderdag haar oratie als bijzonder hoogleraar Limnologie aan de Katholieke Universiteit Nijmegen.