Noorderlicht radio
De Vetzucht-epidemie Meer dan een miljard mensen op deze aarde lijdt aan overgewicht. Zelfs in landen waar hongersnood heerst, neemt vetzucht toe. Een goed medicijn is nog niet gevonden, maar er zit schot in het onderzoek. Vorige week maakte het blad Nature melding van een darmhormoon dat de eetlust sterk doet afnemen. De onderzoekers denken dat een remedie tegen vetzucht nu binnen handbereik ligt. Is hun optimisme terecht? Dr. Hanno Pijl is internist en vetzucht-onderzoeker aan het Leids Universitair Medisch Centrum. Hij denkt dat de overgewicht-epidemie catastrofale gevolgen zal hebben voor de volksgezondheid. Mensen met overgewicht hebben namelijk sterk verhoogde kans op ernstige aandoeningen zoals hartfalen en diabetes. Zelfs in Nederland zijn er vele jongeren (!) waarbij ouderdoms-diabetes wordt vastgesteld. Twintig jaar geleden was zoiets ondenkbaar. Hanno Pijl gelooft niet dat een medicijn tegen vetzucht snel gevonden zal worden, omdat het menselijk lichaam zich sterk verzet tegen gewichtsafname. Hij verwacht dat de eerste 10 jaar nog geen probaat middel op de markt zal komen. (Meer info: Nature 418, 650-654 en 595-597, 08 Aug 2002) ----- Schuld en Schaamte bij Marokkaanse probleemjongeren De reden dat Marokkaanse probleemjongeren zichzelf niet corrigeren, houdt volgens sommige wetenschappers verband met een gebrek aan schuldbesef. De Marokkaanse cultuur zou een voorbeeld zijn van een schaamtecultuur, waarin schuldgevoel overbodig is. Als de gemeenschap je gedrag corrigeert, zou je geen innerlijke stem nodig hebben die moreel handelen stuurt. De schaamte die gepaard gaat met het bekend worden van een overtreding, zou gedrag in goede banen leiden. Het probleem met Marokkaanse jongeren in Nederland zou zijn dat schaamte als correctiemechanisme hier niet goed functioneert. De sociale controle die eigen is aan het leven in een hechte gemeenschap, is wel aanwezig in Marokko, maar weggevallen in Nederland. Hierdoor zou niet alleen schuldgevoel, maar ook schaamte uitblijven. Psychologen als Trees Pels en Hedy Stegge menen dat het ontwikkelen van schuldgevoel ook afhankelijk is van de manier waarop kinderen worden grootgebracht. Als je kinderen straft, zonder ze bij te brengen waaróm bepaald gedrag afkeurenswaardig is, ontstaat bij hen minder empathie en schuldbesef. De strenge opvoeding die gebruikelijk is in traditionele Marokkaanse gezinnen, zou daarom geen goede basis vormen voor het eigen maken van normen en waarden. Ook antropoloog Frank van Gemert koppelt het probleemgedrag van Marokkaanse jongeren aan de opvoeding. Door het streng straffen zouden de jongeren meer bezig zijn met het ontlopen van straf dan met hun eigen gedrag. Meer dan autochtone Nederlanders, kijken Marokkaanse jongeren waar ze nog mee weg kunnen komen. Volgens van Gemert vinden zij een overtreding alleen erg als ze betrapt worden en daarmee schande brengen over de familie. Geert Hofstede, emeritus hoogleraar interculturele communicatie meent dat schuldgevoel geheel overbodig is in een echte schaamtecultuur. In zeer individualistische culturen, zoals in Nederland, zou schuldgevoel een veel grotere rol spelen dan in de Marokkaanse collectivistische cultuur, waar schaamte belangrijker is. Volgens Hofstede leven Marokkaanse jongeren in Nederland gevangen tussen schaamte en schuld, "between the devil and the deap blue sea". Wasif Shadid, eveneens hoogleraar interculturele communicatie, is het oneens met alle eerdergenoemde sprekers. Volgens hem bestaat er geen enkel wetenschappelijk bewijs voor het bestaan van schuld- of schaamteculturen. De begrippen zouden overblijfselen zijn uit het koloniale tijdperk, toen antropologen nog dachten dat de niet-Westerse mens geen geweten had. Shadid vindt het onzin dat Marokkanen minder schuldbesef zouden hebben en ziet evenmin bewijs dat zij minder vaak schuld zouden bekennen. Ook de Marokkaanse opvoeding zou niet veel verschillen van de opvoeding in autochtone Nederlandse gezinnen: er zouden evenveel soorten Marokkaanse als Nederlandse opvoedingsstijlen bestaan. (Deze reportage is een herhaling van 23-4-2002; surf naar deze uitzending voor weblinks over het onderwerp) ----- Buurtvaders helpen niet, wat wel? Kort geleden verscheen van Frank van Gemert een artikel in het blad Socialisme en Democratie, waarin hij felle kritiek levert op de 'Buurtvader'-projecten, die ingesteld zijn om de sociale controle terug te brengen in de wijk. “Boefjes laten zich door die aanpak niet corrigeren”, zegt van Gemert. Zijn kritiek is opvallend, aangezien hij gebrek aan sociale controle als belangrijke oorzaak ziet voor crimineel gedrag bij Marokkaanse jongeren. Als de buurtvaders niet helpen, wat dan wel? Een gesprek met Frank van Gemert, verbonden aan Regioplan beleidsonderzoek in Amsterdam.