Noorderlicht
KOKEN MET STERREN* *** Aantal personen: minstens één wereldbevolking *** *** Kooktijd: ca. 15 miljoen jaar *** Ingrediënten: • Helium en waterstofgas in ruime hoeveelheid • Verschillende soorten stof (extra fijn), zoals siliciumkristallen, ijzer, en alles wat u verder nog heeft liggen • Een snuifje koolstof (leuk voor als u een bewoonde planeet wilt creëren!) Meng alle ingrediënten in een grote kom bij een temperatuur van ca. -200 graden celsius. Giet de stofwolk in een flinke braadpan en roer deze door tot een platte pannenkoek ontstaat. Dit is uw protoplanetaire schijf. Schrik niet van de klonten, die zijn gewenst. Laat de pannenkoek een kleine 10 à 20 miljoen jaar op een laag vuurtje staan, terwijl u de plak steeds in beweging houdt. De dikste klont in het midden zal enkele duizenden graden heet worden en vlam vatten. Dit is uw zon. Blijf roeren tot de klontjes aan de rand van de pannenkoek loskomen van de schijf en uitgroeien tot planeten. In dit stadium kunt u beter niet te dicht bij de pan staan, vanwege de opspattende brokstukken. Laten staan tot de zon al het stof heeft weggeblazen en alleen de planeten over zijn. Als deze een mooie knapperige korst hebben gekregen is uw zonnestelsel klaar! *Met dank aan onze eigen sterrenkok: Maarten Keulemans. ----- STERRENSTOF Het lijkt misschien eenvoudig om een stabiel zonnestelsel te brouwen, maar schijn bedriegt. Een mooie zon, omgeven door stevige planeten, is pas mogelijk als sterrenstof aan elkaar plakt. Wie ooit wel eens een sneeuwbal heeft willen maken van stuifsneeuw, weet dat dat niet vanzelf gaat. En dan is het nog knap lastig om het stelsel bij elkaar te houden, zonder dat de zon uitgroeit tot een allesverslindende reuzenster, die uitdooft en in losse deeltjes uiteen valt. Want zo bijbels is het: zonnestelsels worden uit stof geboren en gaan in stof ten onder. Het is een kwestie van tijd voordat ook ons eigen zonnestelsel tot stof zal wederkeren. In Noorderlicht praten we met twee astronomen van de Universiteit van Amsterdam die beiden sterrenstof bestuderen om de levensgeschiedenis van zonnestelsels in kaart te brengen. Michiel Min onderzoekt de stofdeeltjes waar planeten uit vervaardigd zijn. Dat doet hij met speciale telescopen, want graven in de aarde zelf heeft geen zin. Kort na de geboorte is onze planeet compleet omgesmolten, waardoor de oorspronkelijke materie niet meer terug te vinden is. De onderzoeksgroep waar Min deel van uitmaakt, ontdekte dat planeten niet uit amorfe materie maar uit kristallen gemaakt worden. Deze ontstaan onder invloed van de warmte van de zon. Het onderzoek naar de bouwstenen van planeten leidde onlangs tot een publicatie in het tijdschrift Nature. Rien Dijkstra duikt liever in ander stof: het stof afkomstig van stervende sterren. Zo hoopt hij meer te weten te komen over de levensloop en houdbaarheid van zonnestelsels. Onlangs promoveerde hij op zijn onderzoek aan de Universiteit van Amsterdam. Dijkstra weet dat over 5,5 miljard jaar ook onze eigen zon ten onder zal gaan, maar niet voordat ze een spetterende afscheidsshow heeft gegeven. De zon zal eerst uitgroeien tot een ware superster, een zogenaamde 'rode reus', die alles op aarde verbrandt en onze groene planeet volledig kan opslokken. Daarna verandert de rode reus in een 'witte dwerg': De zon dooft uit en verliest zichzelf in een dikke nevel van gas en stof. Gas en stof? Inderdaad: Alle benodigde ingrediënten voor een nieuw zonnestelsel. ----- WACHTEN OP EEN GOLF De Minigrail, een ijskoude metalen bol van ruim een halve meter doorsnede, hangt in het Kamerlingh Onnes Laboratorium klaar om zwaartekrachtsgolven op te vangen. Deze ontstaan bij de botsing van twee zwarte gaten. Nu de Minigrail op temperatuur is, kunnen de golven ieder moment voorbijkomen. Er is slechts één probleem: niemand heeft ze ooit waargenomen, al moeten ze volgens Einstein bestaan. Wat zijn dit voor mysterieuze ruimtegolven? En wat heeft die koude koperen bol ermee te maken? Verslaggeefster Annemieke Smit vraagt aan Eppo Bruins van het Kamerlingh Onnes laboratorium om uitleg. ----- NIEUWSBERICHTEN over... * Schildklier was vissekieuw; * Iraanse zwaardvechtsters; * Slaapgebrek maakt dik; * en vreemde indringers in ons zonnestelsel; ... vindt u bij Noorderlicht Nieuws en Noorderlog (bovenste twee links) ------ BUITEN DE WETENSCHAP: Petitie gekwetste moslimvrouwen ‘Wij moslimvrouwen willen hierbij laten weten dat wij ons beledigd en gekwetst voelen door Ayaan Hirsi Ali’s beschuldigingen over ons geloof. We pikken het niet meer dat ze haat en verderf zaait in de maatschappij. Wij moslimvrouwen willen onszelf kunnen zijn zonder dat we medelijden hoeven te krijgen omdat we toevallig een hoofddoek dragen of moslim zijn’. Zo luidt de tekst van een petitie waarvoor in de omgeving van Utrecht handtekeningen worden verzameld. De initiatiefneemster van de actie, Fatouch Chanaat is voorzitter van de Marokkaanse vrouwenvereniging El Amal, en ze is aan de telefoon.