De pil
De gevolgen van een anticonceptiemiddel
Voor de pil: een preuts en vruchtbaar land Kort na de Tweede Wereldoorlog had er even een vrije seksuele sfeer in Nederland bestaan, maar die was in de jaren vijftig meedogenloos de kop ingedrukt. Seks heette ‘gemeenschap’ en werd alleen gepraktiseerd tussen gehuwden. Anticonceptiemiddelen waren moeilijk te krijgen, want het openlijk aanbieden van voorbehoedsmiddelen was strafbaar. Men wist bijzonder weinig van seks. Abortus bestond officieel niet. Seks voor het huwelijk was taboe, ongetrouwd (en ongewenst) zwanger worden was een grote schande. Nederland had dan ook zeer hoge geboortecijfers in de jaren vijftig. Een organisatie als de NMB (en later de NVSH) probeerde al vanaf het einde van de negentiende eeuw geboortebeperking op wettelijke wijze uit de taboesfeer te halen. [Zie item: de voorgeschiedenis van de geboortebeperking over de NMB en NVSH] De succesvolle introductie van de pil De introductie van de pil in Nederland in 1962 bracht grote veranderingen op seksueel gebied, hoewel dat vrij geleidelijk ging. Dat er behoefte was aan een anticonceptiemiddel als de pil, bleek toen er 500 vrijwilligsters werden gevraagd voor onderzoek over bijwerkingen van de pil. Er kwamen 5.000 reacties op deze oproep. De pil werd via de huisarts beschikbaar voor vrouwen. Het nieuwe anticonceptiemiddel betekende een bevrijding. Ongewenste zwangerschappen van ongehuwde vrouwen werden niet door de maatschappij geaccepteerd. Door het gebruik van de pil werd dat risico daarop vrijwel nihil. Seks voor het huwelijk werd laagdrempelig. Het onhandige geklungel met moeilijk verkrijgbare en onbetrouwbare voorbehoedsmiddelen als het condoom waren eindelijk verleden tijd. Gezagsdragers Reacties van het gezag konden niet uitblijven. Het was duidelijk dat de pil grote maatschappelijke veranderingen konden veroorzaken. Men vreesde zedenverwildering, seks voor en buiten het huwelijk en discussies over taboeonderwerpen anticonceptie en abortus. Hoe reageerden de katholieke kerk en de artsen bijvoorbeeld? Gezagsdragers: de katholieke kerk De katholieke kerk stribbelde in het begin nog zeer tegen, maar al snel werd de pil binnen bepaalde beperkingen geaccepteerd. Bisschop Bekkers sprak in 1963 hierover op tv. De pil mocht door echtparen worden gebruikt. [Zie item: Bisschop Bekkers in 1963 over de pil] Gezagsdragers: de artsen Vreemd genoeg liepen de medici redelijk achter in de acceptatie van de pil. Daar waren drie redenen voor. Ten eerste geloofden artsen in het begin niet dat de pil zo betrouwbaar zou zijn. Ze vreesden dat vrouwen teveel zouden vertrouwen op de pil en dat het daarom zou leiden tot meer ongewenste zwangerschappen en dus ook abortussen. Abortus was gelijk het tweede probleem. Door de acceptatie van de pil zou de discussie over abortus losbarsten, want dat was ook een middel tot geboortebeperking. Abortus lag erg gevoelig in het Nederland van de jaren zestig. Het was verboden en in de ziekenhuizen lagen regelmatig vrouwen bij wie een illegale abortus was misgelopen. Het derde punt was het tekort aan kennis dat bijvoorbeeld huisartsen hadden over voorbehoedsmiddelen. Bijscholingscursussen voor huisartsen over het gebruik van pessarium en zaaddodende pasta werden tot in de jaren zeventig gehouden. Uiteindelijk gingen de artsen ook om bij de acceptatie van de pil en begon er eind jaren zestig een voorzichtige discussie over abortus. Gevolgen van de pil In de jaren zeventig begon ook een deel van de vrouwenbeweging te twijfelen aan de zegeningen van de pil. Aan de ene kant won de vrouw aan seksuele vrijheid. Aan de andere kant was de pil ook echt iets voor mannen, aangezien de vrouw nu altijd ‘beschikbaar’ moest zijn. De pil als vrouwenonderdrukking in doordrukstrip dus. Want waarom was er geen ‘mannenpil’? Daarnaast ontstond er een sociale dwang voor vrouwen om de pil te gebruiken. Ook had ze er door het nieuwe voorbehoedsmiddel een taak bij gekregen. De vrouw moest er voor zorgen dat ze niet zwanger werd. [Zie URL: '”Een vrouw zonder pil is een domme trut!”' (Weekblad ‘de Groene’ in 1996) Positief effect van de pil Uiteindelijk heeft de introductie van de pil een stuk meer positieve dan negatieve effecten gehad. De angst voor ongewenste zwangerschappen verdween en seks voor het huwelijk werd een stuk minder risicovol. Bovendien kwam er een discussie op gang over abortus, wat uiteindelijk in 1984 legaal werd. VRAGEN: Welke grote veranderingen vonden er plaats door de introductie van de pil? Hoe reageerden gezagsdragers als artsen en de katholieke kerk op de introductie van de pil? Vrouwen vonden de pil eerst geweldig, maar later was een deel van hen minder blij met de pil. Waarom?