De levende kosmos
Meer achtergrondinformatie bij deze documentaire over Lee Smolin uit 1997
Ook al zijn er mensen die nog steeds geloven dat de aarde en de levende wezens daarop 6000 jaar geleden geschapen zijn, lijkt het merendeel van de mensen toch meer vertrouwen te hebben in de wetenschappelijke tegenhanger van het scheppingsverhaal. Honderd jaar na Darwin is het duidelijk dat het evolutiemodel een zeer goede verklaring biedt voor het ontstaan van de verscheidenheid aan organismen op onze aarde. Kijken we echter naar het ontstaan van de kosmos, dan lijkt het erop alsof we nog steeds aanhangers zijn van de ‘plotselinge creatie’, de Big Bang. De grote vraag is nog steeds hoe er een heelal kon ontstaan waarin alle zaken precies zo op elkaar zijn afgestemd dat er materie kon ontstaan, dat zich daaruit melkwegstelsels vormden met zonnen en planeten waar leven op te vinden is. Alle natuurlijke krachten zijn zo extreem nauwkeurig op elkaar afgestemd dat het ontstaan van een dergelijke kosmos eigenlijk te toevallig is. Natuurkundigen zoeken daarom, tot op dit moment vruchteloos, naar een mathematische ‘theorie van Alles’ waar de kosmos en alle krachten en deeltjes vanzelf uit komen rollen. Anderen zien in de wetenschappelijke gegevens toch de hand van een mystieke kracht die alles in de kosmos zo mooi op elkaar heeft afgestemd. Lee Smolin komt met een heel andere verklaring. Smolin is theoretisch natuurkundige en interternationaal vermaard om zijn theoretisch werk over de diepere achtergrond van de zwaartekracht. Onlangs schreef hij een opzienbarend boek, "The life of the cosmos", met daarin een intrigerende theorie. ‘Als je alle nu bekende wetenschappelijke gegevens, over de manier waarop de kosmos in elkaar zit, bekijkt’, zo stelt Smolin, ‘dan moet je tot de conclusie komen dat er sprake is van een soort ‘kosmologische ecologie’, alle delen vormen een samenhangend netwerk waarbij de delen van elkaar afhankelijk zijn en elkaar continu beïnvloeden. Dat geldt voor de manier waarop melkwegstelsels ontstaan, waarop zonnen ontstaan en mischien zelfs waarop de natuurwetten zijn ontstaan.’ In de biologie zie je dat ecologische netwerken goed te verklaren zijn met behulp van de evolutietheorie. Ecologische systemen en de organismen die daar deel van uit maken zijn ontstaan via een evolutionair selectieproces. ‘Is het evolutiemodel wellicht ook van toepassing op de kosmos? Is het mogelijk dat er verschillende kosmossen zijn ontstaan? Is het dan ook mogelijk dat de ene kosmos betere overlevingskansen had dan de andere? Is de kosmos waar wij in leven het gevolg van zo’n evolutionair selectieproces?' Dat waren de vragen die Smolin zichzelf stelde en waarop hij een antwoord gevonden denkt te hebben. Een antwoord dat leidt naar een vreemde conclusie: onze kosmos lijkt te leven. Het plant zich voort via zwarte gaten, waarin nieuwe kosmossen ontstaan. Is hier sprake van een leuk gedachtenexperiment of van de geboorte van een nieuw model voor het ontstaan van de cosmos? Samenstelling & Eindredactie: Rob van Hattum