Argos
WAO-keuringen in Turkije en Marokko en de risico's op een hartinfarct bij oude en nieuwe 'pil'
Inleidende teksten
AANKONDIGING ARGOS
De Nederlandse verzorgingsstaat strekt zich uit tot ver over onze grenzen. In Marokko, Turkije, Spanje en Italië leven duizenden gezinnen van een Nederlandse WAO-uitkering. Voordat nu daar ‘schande’ over gaat roepen, die mensen hebben die uitkering verdiend doordat ze in Nederland ziek geworden zijn van, of in elk geval terwijl ze hier werkten. Ze zijn al het land uit, dus daarvoor hoeft u niet meer op Pim Fortuin te stemmen. Toen ze in de jaren 60 en 70 als gastarbeiders naar Nederland gehaald werden was Pim Fortuin overigens nog een overtuigd marxist en dacht hij daar vast nog heel anders over. Bent u behalve voor een Leefbaar Nederland ook voor een Leefbaar Turkije en een Leefbaar Marokko, luistert u dan naar Argos.
Tekst 1
Schrijnende gevallen, zegt Gonnie Kaptein. Zij is de auteur van het rapport Sociale Onzekerheid dat in september is aangeboden aan de Tweede Kamer. Kaptein onderzocht de problemen van Turkse en Marokkaanse remigranten als gevolg van de veranderingen in het Nederlandse stelsel van sociale wetgeving. Het gaat om de groep voormalig gastarbeiders die in de jaren 70 en 80 zijn teruggekeerd naar hun geboorteland, naar Spanje, Italië, Turkije en Marokko.
Een deel van hen raakte in Nederland arbeidsongeschikt en remigreerde met het idee tot aan hun dood recht te hebben op een WAO-uitkering. In die gedachte werden ze destijds gesteund door het voorlichtingsbeleid van de Nederlandse overheid.
Maar de wetgeving in Nederland is door de jaren heen veranderd. Het hele stelsel van sociale zekerheid ging op de schop. Wijzigingen die vergaande consequenties hebben voor de groep voormalig gastarbeiders die hier jaren gewerkt hebben.
Argos vandaag met een onderzoek naar de sociale onzekerheid van een vergeten groep WAO-ers.
Tekst 2
Verslaggever Bernard Bouwman in de Ketsjeuren-kliniek in Ankara, Turkije.
Hier wordt de heer Hassan medisch gekeurd om zijn recht op voortzetting van zijn WAO-uitkering te beoordelen.
In 1993 kwam er een nieuwe Nederlandse wet, de wet Terugdringing Beroep op de Arbeidsongeschiktheidsregelingen. De bedoeling van die wet is om zoveel mogelijk mensen die arbeidsongeschikt zijn geheel of gedeeltelijk weer aan het werk te krijgen. Daarom moeten WAO-ers, in Nederland en in het buitenland, opnieuw gekeurd worden. Over een paar maanden krijgt meneer Hassan de uitslag. Die uitslag van zijn herkeuring kan grote gevolgen hebben voor de hoogte van zijn uitkering.
Tekst 2B
Alleen al in Turkije en Marokko leven zo’n zesduizend geremigreerde gezinnen van een Nederlandse WAO-uitkering.
Ilnanc Kutluer is directeur van het Nederlands Migratie Instituut. Dat instituut begeleidt mensen die terug willen keren naar hun geboorteland. Kutluer beschrijft hoe het komt dat een deel van die remigranten in de WAO zit.
Tekst 3
Totdat je dood gaat krijg je geld. Met die belofte ging de Heer Achmed in de jaren tachtig terug naar Turkije. Verslaggever Bernard Bouwman spreekt hem in Karaman, waar veel remigranten wonen.
Achmed hoorde volgens zijn zeggen na zijn terugkeer in Turkije 11 jaar niets meer van het GAK. Het GAK is in het buitenland verantwoordelijk voor de coördinatie van de herkeuringen van WAO-ers. In 1999 ontving hij een oproep voor een herkeuring in de Ketsjeuren-kliniek in Ankara. Achmed is voor 85 procent goedgekeurd. Zijn inkomen zakte van ruim 2.000 naar 1300 gulden per maand. Want volgens de regels van het GAK kan hij voor een groot deel aan het werk.
Tekst 4
Bij de beoordeling of iemand wel of niet kan werken hanteert het GAK normen voor functies op de Nederlandse arbeidsmarkt. Functies die in Turkije of Marokko vaak helemaal niet bestaan. En voor Achmed is terugkeren naar Nederland om hier weer te gaan werken, geen mogelijkheid. Want remigranten mogen, door het vervallen van hun verblijfsvergunning, niet meer in Nederland werken.
Kortom Achmed valt tussen wal en schip. Maar zijn uitkering is wel drastisch verlaagd.
Gonnie Kaptein onderzocht de situatie van Achmed en zijn vele honderden lotgenoten in Turkije en Marokko. De resultaten van haar onderzoek verschenen twee maanden geleden.
Tekst 5
Het probleem zit hem dus niet in de herkeuring op zich maar in het feit dat de deels weer goedgekeurde remigranten er in de praktijk geen kant mee uit kunnen, zegt onderzoekster Gonnie Kaptein.
Arriën Kruyt is jurist en bestuurslid van de Stichting Steun Remigranten, een stichting die zich inzet voor de positie van mensen die teruggekeerd zijn naar hun geboorteland. De Stichting heeft veel contact met de remigranten, onder andere via een steunpunt in Marokko. Kruyt erkent het belang van het terugdringen van het aantal WAO-uitkeringen.
Tekst 6
Arriën Kruyt, van de Stichting Steun Remigranten. Hij signaleert nog een probleem. Niet alleen kan de uitkering geheel of gedeeltelijk ingetrokken worden, zonder dat er uitzicht is op werk. Bovendien zijn de medische voorzieningen in Marokko en Turkije veel minder dan in Nederland. Met goede medicatie kunnen mensen in Nederland soms aan het werk, medicatie die er in die landen vaak niet is.
Tekst 7
Inmiddels is de wetgeving op het gebied van de sociale zekerheid veel strenger dan in de tijd dat de meeste voormalig gastarbeiders terugkeerden naar hun geboorteland. Na de ontslaggolf in de jaren 70 en 80 kwamen veel voormalig gastarbeiders in de WAO terecht of werden werkloos. Toen ze teruggingen naar hun geboorteland, hetgeen Nederland ook erg stimuleerde, wilden ze wel weten hoe het gesteld was met hun recht op het gebied van de sociale zekerheid.
Ilnanc Kutluer, directeur van het Nederlands Migratie Instituut, de instelling die remigranten begeleidt.
Tekst 8
Verslaggever Bernard Bouwman rijdt rond in de Turkse stad Karaman. Zo’n 120 voormalig gastarbeiders hebben daar recent een steunpunt voor remigranten opgericht. Ondermeer omdat een aantal van hen problemen heeft met hun WAO-uitkering.
We ontmoeten de heer Balolu. Deze 57-jarige Turkse man keerde in 1988 met een volledige WAO-uitkering terug naar zijn geboorteland. Hij kreeg ruim 2000 gulden netto per maand. Al die jaren hoorde Balolu naar eigen zeggen, niets van het GAK, totdat hij werd opgeroepen voor een herkeuring in de Ketsjeuren-kliniek in Ankara.
Balolu werd tot zijn stomme verbazing dit jaar grotendeels goedgekeurd en gaat in inkomen achteruit naar 800 gulden per maand.
Tekst 9
Volgens cijfers van het Gak werden er alleen al vorig jaar in de Ketsjeuren-Kliniek in Ankara bijna 500 herkeuringen verricht. Bij ongeveer een derde van de WAO-ers werd de uitkering verlaagd of helemaal ingetrokken. Cijfers over Marokko zijn er nog niet. Maar volgens het GAK zal de uitkomst daar niet veel anders zijn.
Er zijn de laatste jaren nog meer wetswijzigingen geweest die grote gevolgen hadden voor het stelsel van de sociale zekerheid. Wijzigingen die ongunstig uitpakken voor WAO-ers in Turkije en Marokko.
Vorig jaar trad de wet Beperking Export Uitkeringen in werking. Die wet is bedoeld om strenger te kunnen controleren of uitkeringen die in het buitenland genoten worden, terecht worden uitbetaald. Die nieuwe wet heeft ook weer gevolgen voor de Toeslagenwet.
Arriën Kruyt, jurist en bestuurslid van de Stichting Steun Remigranten legt uit wat die Toeslagenwet inhoudt:
Tekst 10
U luistert naar De Ochtenden op radio 1, de VPRO met Argos. Vandaag over de gevolgen van de herkeuringen van WAO-ers in Turkije en Marokko. Door die herkeuringen worden honderden mensen gekort op hun uitkering of raken hem soms zelfs helemaal kwijt. Ze mogen niet meer werken in Nederland en in hun geboorteland is vaak geen werk, zodat ze het verlies aan inkomen niet kunnen aanvullen.
We leggen de problemen voor aan Ad Bockting. Hij is hoofd van de internationale afdeling van het GAK en belast met de coördinatie van die herkeuringen.
Tekst 11
Ad Bockting, hoofd van de internationale afdeling van het GAK erkent dus dat er problemen zijn. Hij zoekt de oplossing in een verruiming van de bestaande remigratieregeling. In een aantal gevallen kun je daar als remigrant een beroep op doen, maar dat geldt lang niet voor iedereen.
Arrien Kruyt van het Steunpunt Migranten ziet ook nog andere mogelijkheden.
Tekst 12
Staatssecretaris Hogervorst van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft in een reactie op het onderzoeksrapport ‘Sociale Onzekerheid’van september dit jaar laten weten dat de Toeslagenwet, dus de aanvulling op bestaande uitkeringen, tot doel heeft om uitkeringen aan te vullen tot een in Nederland geldend sociaal minimum. Daarom gelden die toeslagen volgenns het ministerie niet buiten Nederland.
We leggen de problematiek rond de WAO-herkeuringen voor aan PvdA-tweede kamerlid Apostolou. Hij erkent het probleem dat geremigreerden in de problemen zijn geraakt doordat hun arbeidsongeschiktheids-uitkering geheel of gedeeltelijk is stopgezet. En ook dat niet iedereen aanspraak kan maken op de remigratieregeling, de regeling die functioneert als een vangnet zodat er in ieder geval een bescheiden inkomen is. Wat moet er gebeuren met de groep die buiten alle regelingen valt? PvdA Tweede Kamerlid Apostolou
AFKONDIGING
De vragen die PvdA-Tweede kamerlid Apostolou aankondigde heeft hij drie weken geleden inderdaad gesteld. Dat was kort nadat wij hem gesproken hebben. De minister heeft deze week per brief laten weten dat het hem voor het kerstreces niet lukt die vragen te beantwoorden. Dat zal in januari gebeuren.
Argos werd deze week gemaakt door Annemiek van der Laan, Gerard Legebeke, Katrien de Klein, Jan Hendrik van der Veen, Bernard Bouwman en Kees van den Bosch
----------