De Plek 21-04-1998
*Makkum* X=155/156, Y=564/563
Marjoke Roorda steekt haar licht op in Makkum waar de gemoederen heftig in beroering zijn wegens het omstreden Plan Noord.
De jongste gemeenteraadsverkiezingen in de Friese gemeente Wûnseradiel hebben een opmerkelijke uitslag. D'66 behoudt zijn twee zetels, Groen Links gaat van niets naar twee zetels, en het CDA wordt gehalveerd. Oorzaak is het omstreden Plan Noord, dat de bevolking van Makkum, het grootste dorp van de gemeente, in twee kampen verdeelt. De gemeente ziet de "variant Makkum-Noord" als meest aantrekkelijke manier om toerisme en bedrijvigheid verder te ontwikkelen. In het landelijk gebied moeten 25 ha. bedrijventerrein komen voor watersportgebonden bedrijven, plus kavels voor de bouw van 250 woningen, het geheel bereikbaar via water. Toegang tot het IJsselmeer wordt verschaft via een gat in de dijk met keersluizen. De vele tegenstanders van het plan vinden het veel te ambitieus, het bedrijventerrein zou te weinig werkgelegenheid creëren en er is sprake van horizonvervuiling. Met spanning wordt uitgekeken naar de uitslag van de College onderhandelingen.
Ooit was bedacht dat de Afsluitdijk ten zuiden van Makkum aansluiting zou krijgen met Friesland. Dat kon echter niet doorgaan vanwege de eis van het Ministerie van oorlog dat er vestingwerken moesten komen op de Afsluitdijk. Die konden enkel gebouwd worden op de plek wáár ze zijn gebouwd: Kornwerderzand, omdat daar - de naam zegt het al - een zandplaat ligt, die een goede ondergrond zouden vormen voor de zware kazematten.
Voor Makkum ligt een zandbank, waar doorheen in 1928 een doorvaart is gemaakt door Lely, om toegang tot Makkum te garanderen. Makkum is o.a. groot geworden door grofkeramische industrie (bakstenen etc.) tot ca. 1700 en kalkbranderijen (tot ca. 1920). Vooral dankzij de bakstenen groeide Makkum enorm, want rond 1600 kreeg Nederland te maken met een grote aanwas van de bevolking door de komst van vluchtelingen,
en in die tijd werden huizen vooral in steen gebouwd (voordien van hout). De steenbakkerij was dus een booming industry en de Tichelaars profiteerden daarvan (Tichelaar = steenbakker).
In de jaren '30 was de zandplaat voor Makkum kaal. Doordat de wind het zand steeds het kanaal in schoof, moest dit steeds uitgediept worden: foutje van Lely, die natuurlijk ook dijken had moeten maken. Allengs is de zandplaat echter begroeid geraakt, en waaide het zand niet meer weg. De Makkummer jeugd zwom bij het strandje aan het IJsselmeer. Begin jaren '40 kwamen er badhokjes, en in de jaren '50-'60 kwam toerisme op gang. Stap voor stap werd het gebiedje ontwikkeld. Tegen Makkum aan werd de Industriehaven aangelegd, en aan de waterkant kwam de ontwikkeling van het recreatiegebied op gang.
Tot zeven jaar terug lag aan het IJsselmeer een camping. De camping werd in 1992 door de gemeente verkocht aan projectontwikkelaar van Meerten. Nogal wat Makkumers waren daar verbolgen over, omdat ze het liever in eigen handen hadden willen houden. Van Meerten heeft de camping en het gehele 'recreatiegebeuren' verder ontwikkeld. Er is een nieuwe grote jachthaven aangelegd en een bungalowpark gebouwd, de camping vergroot,
een appartementencomplex annex hotel gebouwd en een boulevard aangelegd. Het recreatiegebied dat is ontstaan heet De Holle Poarte. Daarachter lag een watersporthaven met bijbehorende watersportbedrijven en grote werf van Amels. Rond 1980 ging Amels failliet, en de tegelfabriek van Tichelaar ging van 200 naar 90 man. Binnen 2 jaar stonden 300 man op straat. Er ontstond een grote werkloosheid in Makkum. De haven die van Meerten bouwde met 500 ligplaatsen was binnen 3 jaar vol. In 5 jaar tijd was de volledige capaciteit van Makkum met 1.000 schepen vol.
Uit onderzoek bleek zes jaar geleden dat winkels vooral draaiden op toerisme. De Provincie heeft Makkum aangewezen als ontwikkelgebied. Toerisme neemt toe, en nu moet ook het bedrijventerrein uitbreiden. Dit kan niet op de huidige plek, omdat is afgesproken dat tussen het huidige bedrijventerrein en het recreatiegebied een soort natuurgebiedje komt. Dat wordt nu afgegraven, en het zand dat daarvandaan komt wordt gebruikt om verder in het IJsselmeer appartementen te bouwen. Er moet nu dus een nieuwe locatie komen voor bedrijvigheid: ten noorden van Makkum. Dit zogenaamde Plan Noord leidt tot veel verzet.
Het PLAN NOORD:
De Gemeenteraad heeft in oktober 1996 besloten tot een ambitieuze variant voor de ontwikkeling van Makkum, zowel wat betreft de bouw van woninglocaties als wat betreft bedrijventerreinen, het zogenaamde Plan Noord. Ten Noorden van Makkum moet een bedrijventerrein komen met de nadruk op watersportgebonden bedrijven, die werkgelegenheid zouden moeten bieden aan ca. 200-250 man over tien jaar. Voor de bereikbaarheid met open water moet er een dijkcoupure komen, met keersluizen, zowel voor de bedrijven als voor de woningen, die ook aan het water worden gebouwd. Er moet ca. 25 ha. bedrijventerrein komen plus de woningvoorraad kan met 179 woningen worden uitgebreid. Door Piet Tichelaar wordt een haalbaarheidsonderzoek gedaan. Het Plan Noord heeft de gemoederen behoorlijk beïnvloed. Volgens de critici - 80% van de Makkumse bevolking is tegen - levert het plan te weinig werkgelegenheid op (ca. 100), er is sprake van horizonvervuiling door 25 ha. loodsen; bedrijven maken Makkum onaantrekkelijker als woongebied.
Inmiddels - na de opnamen voor dit radioprogramma - hebben tumultueuze College-onderhandelingen tot een nieuw College van B&W geleid. Er is een nieuw minderheidscollege geformeerd van PvdA en CDA (beide 1 wethouder), met steun van de FNP (Friese Nationale Partij). De tegenstanders van het Plan Noord zijn buiten de coalitie gehouden. Voorlopig wordt de uitkomst van genoemd haalbaarheidsonderzoek afgewacht, en daarna na bevind van zaken beslist. Het Plan Noord maakt dus nog steeds een kans, ook al heeft de bevolking bij de verkiezingen een duidelijk signaal afgegeven.
Marjoke Roorda praat met:
* Piet Tichelaar, die het haalbaarheidsonderzoek doet naar plan Noord, in opdracht van de gemeente.
* Jan Tichelaar, zoon van Piet.
Hij heeft de tegelfabriek overgenomen van zijn vader, die zich heeft teruggetrokken uit de zaak. Hij kent Makkum en de bedrijven daar heel goed, mede doordat hij jarenlang voorzitter is geweest van Bedrijfsbelangen in Makkum. Verder is hij actief in de ietwat slapende Stichting Maggenheim. Ze proberen door gerichte acties allerlei initiatieven te steunen en de stimuleren met geldelijke steun. Indertijd hadden ze ook plannen voor het recreatiegebied, maar helaas kwamen ze erachter dat de gemeente het verkocht had aan van Meerten toen het al te laat was. Met hem praat Marjoke over de ontwikkeling van het recreatiegebied en over het Plan Noord.
Indertijd is de afspraak gemaakt met o.a. het Fryske Gea dat in ruil voor het Villapark dat gebouwd wordt en verder wordt uitgebreid in het IJsselmeer, er een natuurgebiedje komt als buffer tussen het huidige industrieterrein en het recreatiegebied. Tichelaar jr. vindt dit flauwekul en vindt dat hier best industrie kan komen: goed bereikbaar vanaf het water en dichtbij de gebruikers. De huizen zouden dan ten oosten van Makkum kunnen komen, weliswaar minder deftig direct bereikbaar vanaf het IJsselmeer, maar ook daar kan water komen.
*Van Meerten over de ontwikkeling van zijn camping De Holle Puorte.
*Pier Posthuma de Boer, groot tegenstander van het Plan Noord.
Hij is voorzitter van de Vereniging tot Behoud van Natuur en Landschap. Belangrijkste bezwaar is het onderbreken van de Ecologische Hoofdstructuur EHS, o.a. met een dijkdoorbraak. Het Plan Noord levert te weinig werkgelegenheid op om dit alles te rechtvaardigen. Zijn alternatief is het plan Oost: daar huizen en bedrijven, die ook via water bereikbaar zouden kunnen worden.