Het Spoor Terug
Aan weerszijden van de Muur
De Duitse communist en musicus Eberhard Rebling vluchtte in de dertiger jaren naar Nederland en trouwde met de Joodse artieste Lin Jaldati. Tijdens de Koude Oorlog verloor hij zijn werk en samen met zijn vrouw en twee dochters probeerde hij een nieuw leven op te bouwen in de DDR. Lin Jaldati is overleden, maar Rebling en zijn dochters wonen er nog steeds.
Een persoonlijk relaas over opkomst en ondergang van de DDR aan de vooravond van de Duitse Hereniging. Eveneens gesprekken met de dochters Kathinka en Jalda Rebling.
Beschrijving
Inleiding door omroeper Cor Galis
Nog één nachtje, luisteraar, nog één nachtje slapen, en dan is het zover. Dan zullen Oost- en West-Duitsland één zijn. U hoort nu in het Spoor Terug een portret van Eberhard Rebling. Rebling vluchtte in de dertiger jaren als Duitser voor Hitler naar Nederland en nam in de vijftiger jaren met zijn twee jaar geleden overleden vrouw Lin Jaldati en zijn twee dochters, met de hete adem van de Koude Oorlog in zijn nek, de wijk naar de DDR. Iemand die van West naar Oost vluchtte... Snapt ú het?
Inleidende teksten:
Tekst 1:
De Tweede Wereldoorlog is ten einde. Met zijn vrouw Lin Jaldati, die ternauwernood Auschwitz overleefde, besluit Eberhard Rebling dat de wereld moet veranderen. Ze worden lid van de Communistische Partij Nederland en samen treden ze op met een antifascistisch liederenprogramma, hij als pianist, zij als zangeres.
Zijn brood verdient Rebling als muziekredacteur bij De Waarheid en door het geven van schoolconcerten. Lang zal dat niet duren. De Koude Oorlog neemt bezit van Nederland. Op een dag in 1949 wordt hij opgebeld door zijn impresario. Of Rebling maar even langs wil komen.
Tekst 2
Door hun optreden in de DDR hebben de Reblings inmiddels de Oost-Duitse schrijfster Anna Seegers leren kennen. Zij vraagt hen dáár te komen wonen. Rebling kan er hoofdredacteur worden van het tijdschrift 'Musik und Gesellschaft'. Ze aarzelen. Wat moeten ze doen? Naar Duitsland? Uitgerekend het land dat hen zoveel ellende had bezorgd. Rebling was net vijf jaar Nederlands staatsburger en Lin Jaldati voelde zich meer dan thuis in Mokum. Maar in Nederland hadden ze geen toekomst meer en in de DDR lag een nieuwe uitdaging. Dat geeft de doorslag. Met hun twee dochters reizen ze af.
Tekst 3
Heel langzaam dringt het besef door dat de communistische staten het anti-fascisme dan wel officieel verboden hebben, maar dat het desondanks door woekert. Tijdens een optreden in Moskou hebben ze zo'n succes dat ze als toegift het Jiddische lied 'es brennt' spelen.
tekst 4
Het 20e partijcongres in 1956, waar partijleider Chroetsjov zijn onthullingen deed over de wandaden van Stalin, was net achter de rug. Heel geleidelijk druppelt er ook wat in Oost-Berlijn door.
Tekst 5
De eerste jaren van hun verblijf heeft Lin Jaldati het moeilijk met de Duitse mentaliteit, een fietsmentaliteit, zoals Rebling het noemt, naar boven likken en naar onderen trappen. Na verloop van tijd neemt de heimwee naar Nederland weliswaar af, maar aan de Duitsers went ze niet. Ze neemt ook
geen blad voor de mond.
Tekst 6
Eind vijftiger jaren neemt Rebling voor het eerst kennis van een aantal voorvallen, die hem aan het denken zetten.
Tekst 7
In 1959 wordt Rebling benoemd tot directeur van de 'Musikhochschule Hanns Eisler', het Oost-Berlijnse conservatorium. Er verschijnt een berichtje in de krant dat nare gevolgen zal hebben.
Tekst 8
Als op 13 augustus 1961 de Muur gebouwd wordt zit Rebling met vrouw en kinderen in Roemenië, op vakantie aan de Zwarte Zee. Een paar dagen later hoort hij het van vrienden.
Tekst 9
Na de bouw van de Muur ging het economisch beter met de DDR, zegt Rebling.
Tekst 10
Omdat ze hun Nederlandse paspoorten kwijt zijn kan de familie Rebling nog steeds niet naar Nederland. Vooral voor Lin Jaldati is dat een ramp. Maar in 1964 lijkt het tij te keren. Haar nichtje in Amsterdam gaat trouwen en ze weet bij de Nederlandse Militaire Missie in West-Berlijn een visum te bemachtigen. Vlak voor haar vertrekt wordt het visum echter ingetrokken. Ze doet of haar neus bloedt.
Tekst 11
Zowel Lin Jaldati als haar twee dochters krijgen het Nederlandse staatsburgerschap terug. Voor Rebling hoeft het niet meer. Als Beethoven-kenner krijgt hij in 1970 de gelegenheid een serie TV-programma's over Beethoven te maken. De reacties zijn overweldigend en hij wordt gevraagd een serie muziekpedagogische uitzendingen te maken: 'Begegnungen
mit dem Musik'. Intussen is de Jiddische cultuur min of meer verboden, in de subcultuur gedrongen, zoals Rebling zegt. Dat zal hij merken.
Tekst 12
Lin Jaldati overlijdt in 1988. Volgens Rebling zou ze nog voor haar dood gezegd hebben dat ze geen spijt had van haar beslissing om naar de DDR te gaan. Toch hadden ze nog niet zo lang tevoren overwogen om terug te gaan naar Nederland. Maar hun dubbele pensioen als strijder tegen het fascisme èn als hoogleraar weerhield hen ervan. Hij blikt terug op zijn leven.
Tekst 13
Nadat besmette communistische partij van naam verandert en PDS gaat heten, blijft Rebling lid. Hij maakt zelfs deel uit van de Raad der Oudsten van die partij.
Tekst 14
Kathinka, de 49-jarige dochter Van Rebling, is violiste en hoogleraar aan hetzelfde conservatorium waar haar vader directeur was. Ze zegt sinds enkele jaren last te hebben van een oorlogstrauma. Om die reden stuurde ze minister-president Lothar de Maizière een brief.
Tekst 15
Reeds enkele keren diende ik een verzoek in om erkend te worden als oorlogsslachtoffer, dat recht heeft op een uitkering. Maar steeds weer kreeg ik een afwijzend antwoord. In maart van dit jaar bleek dat Joden, de zigeunerfamilies Sinti en Roma en de immigranten uit het Westen sowieso geen enkele kans maakten. Steeds meer word ik geconfronteerd met uitlatingen als "Auslander 'raus". Wat moet ik doen? Moet ik emigreren? Laat u in vredesnaam niet toe dat de DDR voor de tweede keer in de geschiedenis haar verleden verkracht.
Tekst 16
Reblings 9-jarige dochter Jalda is toneelspeelster. Ze is als de dood voor het de kop opstekende neofascisme. Een jaar geleden wilde ze de DDR nog verlaten, maar nu zegt ze te willen strijden tegen discriminatie en fascisme. Haar ideaal? Een bescheiden Duitsland. En? Warmte voor haar zoontje.