Frans Timmermans werd begin november 2012 minister van Buitenlandse Zaken in het tweede kabinet Rutte. Eerder was hij staatssecretaris van Europese Zaken onder Balkenende. Daarvoor was hij namens de PvdA lid van de Tweede Kamer. Ellen bespreekt met de bewindsman de toestand in de wereld. Wat drijft Ellen van Dalen om de Man van Buitenlandse Zaken uit te nodigen? Frans Timmermans is sinds twee maanden minister van Buitenlandse Zaken. Ik heb hem vooral leren kennen via facebook. Geen enkele politicus gaf ons zo nauwkeurig een inkijkje in de politieke arena als hij. Totdat hij enkele weken geleden zoveel boze berichten kreeg naar aanleiding van zijn uitingen over Gaza en Israel, dat ie zich gedwongen zag te stoppen. De week voor de kerst begon hij weer: Ik kan geen vriend meer worden, wel fan. De berichten zijn wel weer vertrouwd open en roepen ook vragen op. Timmermans is door zijn open houding naar de burger een heel andere minister van Buitenlandse Zaken dan zijn voorganger. Als eindredacteur van Bureau Buitenland heb ik bijvoorbeeld vele malen geprobeerd zijn voorganger Uri Rosenthal achter de microfoon te krijgen voor ons programma. Tevergeefs. Durfde hij niet? Was hij te onzeker over zijn dossierkennis? Timmermans vaart dus een open koers, wordt nu al door zijn ambtenaren geroemd om zijn kundigheid. Op zich ook niet vreemd, hij is al jaren actief in de politiek, als Kamerlid en diplomaat. En dat maakt nieuwsgierig, ook naar de mens achter deze minister. Drie uur lang krijg ik de kans meer te weten te komen van deze man die nog de gelofte deed bij zijn aantreden. Waarom blijft hij een belijdend rooms-katholiek, terwijl hij zelf ook weinig positieve ervaringen heeft met deze kerkelijke stroming? Waarom gelooft hij ondanks de crisis nog steeds zo heilig in Europa? Op wat voor manier inspireerden zijn voorganger Max van der Stoel en zijn grootvader, een mijnwerker, hem? Ik beloof u: u gaat het allemaal horen. Timmermans: de samenvattingen uur 1 en 2 Grote beslissingen in de politiek zijn emotioneel – niet rationeel; neem die gedachte mee van Frans Timmermans. Samenvatting eerste uur Het begon met het pessimisme van internationaal gezant Brahimi over het conflict in Syrie. Hij begrijpt het pessimisme, en toch zit er niks anders op dan te wachten op de oplossing die de coalitie zelf zal opbrengen. Assad verliest steeds meer terrein, al gaat dat langzaam, en al blokkeert Moskou de overgang naar ander regime nog. Maar van die langzame oplossing moet het komen, want militaire interventie zal alleen meer kwaad brengen. Wat we wel doen: patriots sturen, maar dat is solidariteit om de Turken in Adana te beschermen. De nieuwe minister van Buitenlandse Zaken is sinds lang weer een sociaaldemocraat – en deze is dan ook gericht op Europa in plaats van vooral te kijken naar de band met Amerika zoals zijn voorgangers. Nou, zegt hij, vooral is het zo dat Amerika helemaal geen aandacht meer voor Europa heeft. Dat is een logisch gevolg van de ontwikkelingen in de wereld. Tot aan val muur en jaren daarna moesten ze wel naar Europa kijken. Nu moet de aandacht naar het verre oosten. En is Europa op zichzelf aangewezen – een goede reden om serieus zelfstandig en sterk te worden. Een sterk Europa en een sterk Noord Afrika – dat zijn de ambities voor Timmermans. Een sterk Noord Afrika waar de mensen kunnen blijven – in plaats van hier te komen. Maar u ging zelf toch ook op pad, weg uit Limburg na de mijnensluiting – jaja, dat was wel zo, maar het echte thuis, dat is het Limburg van zijn jeugd, van zijn opa, de mijnwerker, socialist die katholiek was geworden, nodig voor zijn huwelijk. Die jeugd bij de trotse arbeiders die het relatief goed hadden – dat is bepalend. Trots op zichzelf, angst voor de mijnen, levensgenieters van het mooie roomse leven, arbeiders die wilden dat de kinderen het beter zouden krijgen, studeren, boeken lezen. De vader van Frans is het voorbeeld van de sociale stijger; opgeleid bij de marechaussee, en toen als beveiliger bij het ministerie van Buitenlandse Zaken terecht gekomen, waar hij later boekhouder werd. Eerst werd hij een soort nachtwaker bij de ambassade in Parijs, waar er een keiharde scheiding was tussen osm, de diplomaten en hun kinderen en de rest dsm. Ons soort mensen en dat soort mensen – opa kon trots zijn, want voor Frans was dat een reden er extra hard tegen aan te gaan. Dus nu staat hij aan het hoofd van dat apparaat waar dat standenverschil echt niet meer bestaat! Dan gaat het over Frans de boekenliefhebber. Drie boeken per week leest hij als hij tijd heeft. Een van zijn grote literaire helden is Albert Camus – die eigenlijk zegt: Wees gewoon mens. Zoek de zin in jezelf en maak er het beste van. De derde weg - tussen de twee uitersten om danwel te vluchten in het geloof of in zelfmoord. Een mooie vorm van humanisme. En dat zegt de man die nog steeds katholiek is en die als een van de twee nieuwe bewindslieden de gelofte deed – zo waarlijk helpe mij god almachtig! Strijdbaar zegt hij, maar het is mijn gemeenschap, en ik geef die kerk niet over aan die aartsconservatieven zoals de huidige paus. En dan, er is ook echt meer. Met schroom vertelt hij hoe zijn vrouw bij de geboorte van hun jongste kind zeseneenhalf jaar geleden een hersenbloeding kreeg, het zag er heel slecht uit, en toen heeft hij gevraagd om genade en steun en toen heeft hij een wonderlijke warmte gevoeld, een hand in zijn rug. En zijn vrouw herstelde wonderbaarlijk. Ook het feit dat Timmerman op zijn 13-de eenmalig misbruikt is in Rome door een Amerikaanse priester. Het is een pijn die je leven lang mee draagt, maar die hij pas besefte toen Joep Dohmen met het grote misbruikverhaal in de katholieke kerk naar buiten kwam. Het verhaal in de openbaarheid te vertellen heeft hem ontlast. Hij heeft vergeven! Samenvatting tweede uur. Het begon over zijn keuze voor de sociaaldemocratie – wat zocht de katholiek in de PvdA? Hij zocht en vond de emancipatiegedachte. De sociaaldemocratische volkspartij dat is zijn gemeenschap – hij heeft er een paar, zo hoorde we het uur hiervoor ook al over zijn Limburgse thuis dat er ook nog een is - maar goed, dit ook, en dat komt omdat hij overtuigd is van de noodzaak van zelfverheffing. Mensen in een positie brengen dat ze meer van hun eigen leven kunnen maken, het beste uit zichzelf halen. Daarbij voelt hij zich thuis. En dat is iets wat hij nergens anders vindt – niet bij de SP, zoals we van hem weten. En zo kwamen we op 16 februari – het scheidingsmoment. Toen Timmermans een mail stuurde waarin hij zijn zorg uitte dat de PvdA zijn koers kwijtwas en teveel naar de SP opschoof. Een reactie op een interview met Spekman en Cohen. De mail lekte uit, Cohen stapte 4 dagen later op. Vroeg of laat zal uitkomen wie de mail lekte, zegt hij er nu over, en bovendien: het Mailtje heeft Cohen niet beschadigt, het was het laatste zetje. Het pakte goed uit, suggereert de interviewer, Timmermans en Ploumen die de twijfel over Cohen aan zwengelden en nu allebei een goede positie hebben? Nee, nee, hij heeft niks aangezwengeld – en dat is het laatste dat we er over horen. Dan ging het over zijn grote leermeesters en vrienden in de Partij, allebei overleden – Max vd Stoel en Maarten van Traa – de man die zowel woede als ironie binnen de politiek bracht. Allebei autonome krachten in de partij, met gedrevenheid voor de internationale zaak, die kunnen zelfrelativeren, en die allebei, en nu hoorden we voor het eerst een lachje, een afkeer van gezag hadden. Allemaal zaken waar hij zichzelf ook in vinden kan. Waar hij zich helemaal niet in kan vinden is de opmerking die partijgenoten en parlementaire journalisten over hem wel maken, dat Timmermans over lijken kan gaan om te bereiken wat hij wil. Ik ben direct, on-Limburgs, zegt hij, en er zit wel de plicht tot zelfverheffing in – woekeren met je talenten. Dat wordt als grenzeloos ambitieus gezien – soit! En die onwerkbare relatie met Bert Koenders in een ver verleden, dat was gewoon een totale clash van karakters en ze waren zo stom om anderen daarvan te laten genieten voordat ze dat inzagen en het oplosten. Dan heeft hij nog een advies aan Nederland als het gaat om ons en Europa: die houding van Nederland, met de vuist op tafel slaan, en dat we pikken het niet meer! Die houding moeten we weer afleren – je moet weten wanneer wel en niet die vuist te gebruiken en die rol speelt hij wel in gesprekken met emotie. Uiteindelijk kwamen we nog op de hoeveelheid en de rol van de ambassades. Waarom maken we er niet allemaal Europese vertegenwoordigers van? Dat zou niet goed zijn voor de Handelsbevordering – dat gaan Duitsers of Europeanen echt niet voor ons doen. Een interessante gedachte voor de grote Europeaan.