Argos
Media en racisme
De media worden steeds slordiger in de berichtgeving. Als zich incidenten voordoen waarbij racisme vermoed wordt, neemt men dit zonder meer aan.
Leidt de overgevoeligheid voor racisme niet juist tot stimulering ervan? In Argos een reconstructie van één van de velen incidenten van de afgelopen tijd, waarbij racistische motieven werden verondersteld. Het Eindhovens Dagblad opende op 10 juli jongstleden met de kop: 'Oproer in wijk over asielplan.' Argos ontrafelt dit bericht.
Inleidende teksten:
tekst 1.
"Als dit vandaag de weerspiegeling is van de hemel van nu dan staat het er slecht voor met ons allemaal", de woorden van een geemotioneerde Ed van Tijn, burgemeester van Amsterdam. En hij was niet de enige die 31 januari van dit jaar geschokt was over de barbaarse vernieling van het Auswitz monument. In een sfeer van toenemende vreemdelingenhaat in heel Europa wordt ook dit voorval vrij automatisch in de galerij van racistische incidenten geplaatst. Vijf dagen later blijkt een gefrustreerde werknemer van het glasbedrijf de veroorzaker van al dit onheil, gister stond hij voor de rechter, van racistische motieven is geen sprake.
Gistermiddag werd het herstelde monument opnieuw onthult. En opnieuw stond Jan Wolkers daar bij zijn kunstwerk.
tekst 2.
"een fascisme en antisemitische uitingen die er helemaal niet waren", het NOS-journaal van gisteravond.
Het was niet de eerste keer dat de media op het verkeerde been werden gezet.
De schietpartij in Hilversum vorig jaar, waarbij een Marrokaanse jongen omkomt, lijkt op het eerste gezicht ingegeven door vreemdelingenhaat. Bij nader inzien blijkt de dader vooral geirriteerd door de overlast van een groepje jongeren.
De verdrinking van het Marokkaanse meisje deze zomer in Barendrecht leidt ook tot grote consternatie. Zelfs in buitenlandse kranten wordt er over bericht en wordt meteen het verband met oprukkende vreemdelingenhaat gelegd. Omstanders zouden aan de kant werkloos hebben toegezien en hebben geroepen "Mooi weer een illegaal minder" en "Ach het is maar een marokkaan". In werkelijkheid probeerden verschillende mensen het meisje te redden.
Zonder de ernst van de oprukkende vreemdelingenhaat te willen bagatelliseren vragen we ons vanmiddag in ARGOS af of overgevoeligheid voor racisme niet juist leidt tot stimulering ervan.
Ook in Eindhoven leek deze zomer het monster racisme de kop even op te steken. Verslaggever Harm Botje reisde nu, twee maanden later, af naar de plek des onheils en ontrafelde het mechanisme van de vooringenomenheid.
tekst 3.
Hoofdredacteur, Cas van Houtert. Hij leest ons nog eens voor waar zijn Eindhovens Dagblad op zaterdag 10 juli prominent mee opende. Ook brengt de krant die dag een sfeerreportage en een hoofdredactioneel commentaar met als titel: Racisme in Eindhoven. De krant nam het oproer in de Apeldoornstraat serieus.
tekst 4.
Voor de regionale krant was die tijdsgeest aanleiding zeer alert te zijn. En dan steek het monster de kop op in Eindhoven. In de Apeldoornstraat. Een normaal toch rustige straat in een sobere arbeidersbuurt. Waarom dachten de verslaggevers van het Eindhovens Dagblad meteen aan een racistische grondslag voor de onrust.
Hoofdredacteur Van Houtert:
tekst 5.
Inmiddels is, nu twee maanden later, het stof wat opgetrokken in de Apeldoornstraat. Er is heel wat schande over gesproken dat de buurt zich verzette tegen de komst van twee arme Afghaanse gezinnen.
Maar worden de kleine bakstenen huizen, met achter elk raam een hond, nu werkelijk bewoont door louter racisten?
We nemen een kijkje in de wijk. Verslaggever Harm Botje belandt in de huiskamer van buurtbewoner John Jakobs. Aan de muur twee hertegeweien en maar liefst vier onstuimige klokken.
tekst 6.
Een gemeente die onverwacht aankondigt dat er asielzoekers gehuisvest zullen worden in een school die net tegen de wil van de bewoners is gesloten, het vragen om problemen. In de buurt verspreidt zich snel het gerucht dat het om 2 a 300 asielzoekers gaat, in werkelijkheid gaat het tijdelijk om twee Afghaanse gezinnen.
Het Eindhovens dagblad noteerde racistische uitingen van emotionele bewoners wanneer PvdA wethouder de Leeuw van sociale zaken de wijk bezoekt. Hij komt overigens vertellen dat de gemeente afziet van de huisvesting van de twee Afghaanse families. De wethouder, terugkijkend.
tekst 7. (kan misschien achterwege blijven!)
Wethouder De Leeuw gaat dus die vrijdagmiddag namens het gemeentebestuur naar de Apeldoornsstraat en ondervindt dat de gemoederen hoog zijn opgelopen.
tekst 8.
Het had allemaal met een sisser kunnen aflopen, daar in de Apeldoornstraat. Afgezien van een handvol schreeuwlelijkerds en een paar emotionele ouders die de wethouder belagen is er eigenlijk weinig aan de hand. Er zullen geen asielzoekers komen, het gebouw zal worden gesloopt, de kinderen kunnen een paar straten verderop naar school. Einde verhaal.
Maar op die vrijdagavond negen juli worden alle ruiten van de school ingegooid. En dan komt alles in een stroomversnelling. Wethouder de Leeuw geeft het Eindhovens Dagblad desgevraagd de volgende reactie:
tekst 9.
De journalisten van het Eindhovens Dagblad gaan er zonder meer vanuit dat racistische buurtbewoners verantwoordelijk zijn. "Woedende bewoners van de Eindhovense wijk het Drents Dorp hebben gisteravond tientallen ramen en de voordeur van de Nutsschool vernield". U hoorde hoofdredacteur van Houtert het aan het begin van het programma al voorlezen. Ook de politie is er die zaterdagavond van overtuigd dat het om racistische motieven gaat. Luistert U naar het commentaar van de politiewoordvoerder in het inmiddels ook al uitgerukte NOS-journaal, op zaterdagavond 10 juli.
tekst 10.
Politiewoordvoerder Johan Beelen stelt onomwonden dat het vernielingen zijn met een racistische inslag.
Nu, twee maanden later, weten we dat de daders geen woedende buurtbewoners waren en evenmin racisten.
Johan, nog te jong voor een brommer, een felgekleurd trainingsjack, een vetkuif en boven de bovenlip het begin van een snorretje, is blijven zitten in de eerste klas van de middelbare school. Loopt als het dan echt moet met de verslaggever mee naar de inmiddels gesloopte school aan de Apeldoornstraat:
tekst 11.
Geen Woedende Buurtbewoners dus, maar een stel kwajongens hebben de ruiten vernield.
Maar de geest was al uit de fles. Er treed een vreemd mechanisme in werking. Het weldenkende deel van de Eindhovense gemeenschap, om met de woorden van de hoofdredacteur te spreken, is zo vooringenomen dat zij niet kan geloven dat het ingooien van de ruiten kinderspel is. Luistert u naar hoofdredacteur Van Houtert:
tekst 12.
Van Houtert zegt dus dat de bewoners aankwamen met vage verhalen over de daders, met goedkope smoesjes. Buurtbewoner John Jakobs heeft een heel ander verhaal:
tekst 13.
U luistert nog steeds bnaar Radio 1, de VPRO, het programma ARGOS, vandaag over de vraag of de overgevoeligheid voor racisme niet juist leidt tot stimulering ervan.
Ook de politie blijft er dagenlang vanuit gaan dat de ruiten zijn ingegooid door racisten. Waarom werden de vier jongens niet veel eerder aangehouden? Woordvoerder Johan Beelen van de Eindhovense politie, u hoorde hem eerder in het fragment van het NOS-journaal:
tekst 14.
De berichtgeving in het Eindhovens Dagblad op die 10de juli roept heftige reacties op. "De bewoners van de Apeldoornstraat zijn racisten en dat zullen ze weten ook", vinden leden van de Anti-Facistische Aktie. Ze verspreidde voorgdrukte kaarten met een protesttekst tegen de vreemdelingenhaat om op te sturen aan de bewoners van de Apeldoornstraat. Ook bij mevrouw Asveld van nummer 39 vallen de kaarten in de bus.
tekst 15. (over VOORGAANDE)
Het voormalige kraakpand Burgers, midden in het centrum van Eindhoven. De kozijnen felgeschilderd, op de muur zwarte sterren, in de tuin zonnebloemen. De wantrouwende bewoner neemt de verslaggever mee naar zijn ruime kamer op de eerste verdieping. De bewoner zegt een paar keer dat hij geen lid is van de Anti Fascistisch Aktie, maar treedt ondertussen wel op als woordvoerder. Het gaat over de bedoeling van de kaartenactie.
tekst 16.
De bewoners van de Apeldoornstraat kregen niet alleen post uit anti-facistische hoek. Er plofte ook een pakket op de deurmat van een extreem-rechtse organisatie met opwekkende folders over de suprioriteit van het blanke ras.
live tekst:
In Eindhoven zijn de gemoederen inmiddels gesust. De Anti Fascisten hebben hun excuses aangeboden. De vier jongens die de ruiten hebben ingegooid hebben een alternatieve straf gekregen.
Zonder de ernst van de oprukkende vreemdelingenhaat te willen bagatelliseren, we zeiden het al, praten we nu in de studio verder over de vraag of de overgevoeligheid voor racisme niet juist leidt tot stimulering ervan.
In de studio in Amsterdam zit Piet Bakker, docent com. wetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. Rudie van Meurs spreekt met hem.
live tekst:
Van nieuwsjagers bij kranten en radio wordt tegenwoordig het onmogelijke verwacht. Opgezweept door de concurrentie moeten ze sneller zijn dan ooit. Ze moeten een mening hebben over het nieuws. Ze moeten pijlsnel analyseren welke gevoelens het nieuws kan veroorzaken bij de lezers. En als ze gaan schrijven dienen ze heimelijk te weten dat het nieuws verbazing of morele verontwaardiging zal oproepen bij de publieke opinie.
Van nieuwsjagers bij kranten en radio wordt tegenwoordig het onmogelijke verwacht. Opgezweept door de concurrentie moeten ze sneller zijn dan ooit. Ze moeten een mening hebben over het nieuws. Ze moeten pijlsnel analyseren welke gevoelens het nieuws kan veroorzaken bij de lezers. En als ze gaan schrijven dienen ze heimelijk te weten dat het nieuws verbazing of morele verontwaardiging zal oproepen bij de publieke opinie.
Daarom wordt zo veel geschreven over vreemdelingenhaat.
Soms hebben berichten die over vreemdelingenhaat gaan, niets met vreemdelingehaat te maken.
Dat gaat het om incidenten-journalistiek. Er is niets onderzocht. Er is bericht uit een vaag gevoel van 'het zal wel zo zijn.'
Howard Kurtz, media-verslaggever voor de Washington Post schreef het boek 'Media Circus' over de crisis bij de Amerikaanse kranten. 'Toen de kranten nog het nieuws domineerden was er een 24 uurs cyclus. Die is door door de komst van de televisie doorbroken. Er moet voortdurend worden gescoord, incidenten worden opgeblazen en het pijnlijke is dat de kranten worden meegesleurd en niet meer hun eigen gang gaan. Ik vrees dat wij grote vergissingen maken en misschien wel bezig zijn ons eigen graf te graven,' schrijft Kurtz
In Nederland is het verval binnen de media nog niet zo alarmerend als in de Verenigde Staten. Maar de jacht op nieuws wordt feller.
Opgejaagd door de deadline, gefascineerd door de scoop, worden journalisten zo slachtoffer van hun eigen haast. En lezers en luisteraars concluderen dat de media weer eens overdrijven.
Zo ging het met de berichtgeving over het Auschwitz-monument in januari van dit jaar in Amsterdam. Zo werkte de verslaggeving over de verdrinkingsdood van het Marokkaanse meisje in Barendrecht - tot in Spanje en Marokko toe vertaald als een uiting van vreemdelingenhaat. Zo ontstond een oprisping van consternatie toen in Musselkanaal een kogel werd afgeschoten op een opvangcentrum. En de dood van een Marokkaanse jongen in Hilversum, vorig jaar, was het gevolg van een ordinaire ruzie die gevolgd werd door een schietpartij.
Onbeteugelde berichtgeving over vermeend racisme en vermeende vreemdelingenhaat bagatelliseert het gevaar van werkelijk racisme en echte vreemdelingehaat.
LIVE AFKONDIGING!!!!!
Tot zover ARGOS, deze week over de vraag of de overgevoeligheid voor racisme niet juist leidt tot stimulering ervan.
Argos werd deze week gemaakt door: Harm Botje en Rudie van Meurs.
produktie: Ineke de Jong.
eindredaktie en presentatie: Hans Simonse.
techniek: Bert Rasing.