Zomer in Siberië
Noorderlicht
...naar de methaan-uitstoot van de bodem. Honderd kilometer van de poolzee heeft de VU een klimaat-onderzoeksstation gebouwd. Midden op de toendra wonen de onderzoekers in twee houten hutten. Verder is er geen bebouwing, groeien er geen bomen en leven er geen grotere dieren dan hazen. Waarom dit niemandsland vol muggen en verveling uitgezocht voor wetenschappelijk onderzoek? In de bodem van de toendra, die vanaf enige decimeters diepte zomer en winter hard bevroren is (permafrost), is een grote hoeveelheid methaan (moerasgas) vastgelegd. De onderzoekers willen weten of die permafrostlaag door klimaatverandering ontdooit, en wat er dan gebeurt met dat gas. Methaan speelt namelijk een belangrijke rol in de opwarming van de aarde. Het is een sterker broeikasgas dan CO2. Als het in de atmosfeer komt doordat de bevroren bodem van de toendra ontdooit, kan het klimaat nog warmer worden, wat verdere opwarming in de hand werkt, waardoor er nog meer permafrost ontdooit, waardoor er nog meer methaan ontsnapt. In Noorderlicht is te gast onderzoeker Frans-Jan Parmentier. ----- Leidens Ontzet Op 3 oktober viert Leiden dat in 1574 de Spanjaarden na een beleg van vier maanden het hazenpad kozen. Volgens de volksoverlevering speelde ene Magdalena Moons bij dat ontzet een belangrijke rol. Deze Haagse dame van uitstekende komaf haalde tijdens een etentje de Spaanse bevelhebber Francisco Valdez over om de aanval op de uitgehongerde stad uit te stellen. In ruil daarvoor beloofde zij met hem te trouwen. Valdez liet zich overhalen, en dat had hij beter niet kunnen doen, want juist toen kwam er een storm opzetten. De omgeving van Leiden kwam onder water te staan omdat de watergeuzen de dijken hadden doorgestoken. Op 3 oktober sloegen de Spanjaarden op de vlucht voor het wassende water en kon de geuzenvloot ongehinderd de stad binnenvaren. De beroemde 19e eeuwse historicus Robert Fruin vond geen enkel bewijs voor het huwelijk van Moons en Valdez en deed het hele verhaal dan ook af als legende. De Utrechtse historicus Els Kloek heeft zich op Magdalena gestort en heeft het raadsel rond deze dame opgelost. Zij heeft aangetoond dat de twee daadwerkelijk getrouwd zijn geweest. In een kopie van de huwelijkse voorwaarden van Magdalena Moons en haar tweede man Willem de Bye, van 23 oktober 1597, bleek de tekst achter de naam van de bruid grondig onleesbaar te zijn gemaakt. Met behulp van de Hyperspectral Imager in het Nationaal Archief en digitale bewerking in Photoshop bleek het uiteindelijk mogelijk de doorgehaalde tekst bijna volledig te reconstrueren. Dit apparaat maakt bij verschillende golflengten opnamen van de tekst, zodat verschillende lagen inkt van elkaar onderscheiden kunnen worden. Er stond: 'wede wijlen don F[ra]nc[i]sco de Baldees'. Hiermee staat vast dat Magdalena Moons zich in 1597 weduwe van Francisco Valdez noemde. In 1610 vonden zij en haar nieuwe echtgenoot, die een hoge functie bekleedde in het Staatse leger, het niet langer opportuun om aan dat huwelijk met deze Spaanse militair herinnerd te worden. Vandaar de doorhaling. Nederland is dus een heldin rijker. Een opsteker voor degenen die vinden dat Nederlanders trotser moeten zijn op hun verleden. ----- Wetenschapsnieuws Tijd voor nieuws uit de wetenschap, van de redactie van Noorderlicht-Online: - Emotiekloof - Doorzichtige kikker - Prachtige foto's van insecten op de site van het entomologisch instituut van de universiteit van Wageningen. ----- Wetenschap en Religie Wetenschap en geloof hebben een moeizame relatie, maar toch wordt al eeuwen geprobeerd ze aan elkaar te knopen. Op 3 oktober verschijnt bij uitgeverij Ten Have een bundel opstellen over geloof en wetenschap, 'Omhoog kijken in Platland'. Jan van Bemmel is één van de auteurs die aan het boek meewerkten. Hij is, behalve fysicus en medisch onderzoeker, ook Nederlands Hervormd en heeft verschillende functies in kerkelijk Nederland, waaronder bestuurslid van de Inwendige Zendingsbond binnen de Protestantse Kerk in Nederland. ---- In Memoriam: Germaine Groenier Onze vroegere radiocollega Germaine Groenier overleed gisteren op 64-jarige leeftijd onverwachts aan kanker. Germaine presenteerde vanaf 1976 de 'VPRO-Vrijdag-op-drie', een drie uur durend programma op Hilversum 3. Deel daarvan maakte uit de serie J.J.A. Goeverneurstraat, een programmaformule die door Germaine was bedacht. In Studio DeSmet in Amsterdam zit Katrien de Klein. Zij was eindredacteur van 'VPRO-Vrijdag-op-drie'. Een gesprek over leven en werk van Germaine Groenier. Klik op de link "radioarchief" aan de zijkant van de pagina om fragmenten van de programma's van Germaine Groenier te beluisteren