Noorderlicht Radio
Leermeesters & Leerlingen
‘Leermeesters en Leerlingen’ is de noemer waaronder de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen dit jaar een aantal activiteiten organiseert. Aanleiding: het tweehonderdjarig bestaan van de KNAW. Noorderlicht sluit daarbij aan en brengt deze zomer zes uitzendingen, waarin steeds een leermeester en leerling op een wetenschappelijk gebied te gast zijn. Biologen, natuurkundigen, wiskundigen, criminologen, kunsthistorici en letterkundigen worden gezamenlijk geïnterviewd over hun onderzoeksterrein: wat is de essentie van hun werk, waar ligt de discussie, hoe ziet de toekomst eruit? Wat leren meester en leerling van elkaar, hebben ze elkaar nog iets te vragen, is er sprake van rivaliteit of een schaduw waaruit gekropen dient te worden? In de Noorderlichtserie deze week twee ecologen: Louise Vet en Joop van Lenteren. Remy van den Brand praat met ze over sluipwespen, inspiratie en verstandig omgaan met Moeder Natuur. ----- Laatste duo Vandaag is er weer sprake van een zeer concrete leraarleerling verhouding. Ecoloog Louise Vet (1954) had als kind geen bovenmatige belangstelling voor planten en dieren. Toch ging ze in Leiden biologie studeren, het gevolg van een inspirerende biologiedocent op de middelbare school. Tegen het einde van haar studie gaf Joop van Lenteren (1945) een paar werkcolleges over biologische bestrijding van ongewenste, want schade toebrengende, insecten in bijvoorbeeld plantenkassen. Vet was gegrepen, volgde een spoedcursus entomologie en vertrok naar Amerika om zich verder in de wereld der kriebelbeestjes te verdiepen. Terug in Nederland zette ze het onderzoek naar de sluipwesp voort, maar richtte zich meer op de rol van het insect in complexe voedselwebben. Zo kwam ze erachter dat deze een paar millimeter grote diertjes erg kieskeurig zijn en te dresseren met behulp van geur. Tijd vooruit Dat was Van Lenteren, toen hij in de zeventiger jaren zijn onderzoek naar biologische bestrijding begon. Want de spuitbus was nog heel gewoon, en over de effecten van chemische bestrijding maakten niemand zich op dat moment erg druk. Sterker: entomologen en biologen werkten regelmatig mee aan de ontwikkeling van pesticiden. Zonder zich te verdiepen in de gevolgen voor het milieu. Van Lenterens onderzoeksgroep werd daarom in het begin gezien als een soort privé-hobby. Wat Van Lenteren deed was sluipwespen loslaten in een kas met aangetaste planten. De sluipwesp deed wat hij altijd doet: hij ging op zoek naar eitjes of larven van plaaginsecten als koolwitjes om daarin zijn eigen eitjes te leggen. Die kwamen op een dag uit, en de jonge sluipwespjes aten dan de eieren of gastheer op. Weg klachten. Althans; vaak. Deze nieuwe aanpak verspreidde zich als een olievlek over het Westland, en wordt inmiddels ook internationaal toegepast. Ondanks dat de inzet van sluipwespen meer biologisch plageninzicht van de tuinder en andere betrokkenen vraagt dan het hanteren van een simpel werkend dodelijk gif. Aandachtspunt bij biologische bestrijding is ervoor te zorgen dat de bestrijder niet zelf een plaag wordt. Denk bijvoorbeeld aan ingevoerde luizenetende lieveheersbeestjes. Hoe verder Vet en Van Lenteren werken samen op het Laboratorium voor Entomologie aan Wageningen Universiteit. Ze verdiepen zich onder andere in het zoekgedrag van parasieten, en de chemische informatieoverdracht van plant naar insect: een plaagdier vreet een blad aan, de getroffen plant zendt een alarm uit, dat lokt de vijand van de aanvreter, probleem opgelost. Daarnaast is Vet sinds 1999 directeur van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW). Hier wordt gekeken naar de beïnvloeding van bovengrondse processen door processen onder de grond; een nog grotendeels onontgonnen gebied. Van Lenteren heeft naast zijn onderzoek de wens om kinderen tussen de zes en tien jaar te leren verstandig met Moeder Natuur om te gaan. Want het ecosysteem is mooi vindt hij, en het blijft maar draaien. Totdat wij mensen roet in het eten gooien. [Angela van der Elst] Eigenlijk was deze aflevering gepland voor 29 juli, maar in verband met een technisch probleem is toen het interview met Frank Bovenkerk en Marion van San uitgezonden.