Het mysterie van de verdwenen vergaderstukken over het alcoholbeleid van het ministerie van Volksgezondheid (VWS) heeft nu ook de aandacht getrokken van de Erfgoedinspectie. De inspectie doet momenteel - op eigen initiatief - onderzoek naar de onvindbare notulen van een overleg tussen ambtenaren van VWS en vertegenwoordigers van de alcoholindustrie.

Dit blijkt uit de antwoorden van staatssecretaris Paul Blokhuis op vragen uit de Tweede Kamer.

De Kamer wil al enkele jaren weten wat er is gebeurd met de vergaderstukken van een bijeenkomst van het zogeheten Directeuren Overleg Alcohol (DOA). De stukken geven wellicht inzicht in eventuele betrokkenheid van het ministerie bij mogelijke kartelafspraken tussen supermarktketens. Argos besteedde eerder aandacht aan de zaak. Dit is allemaal terug te vinden in het dossier 'alcoholbeleid VWS'.

In het DOA bespraken directeuren van onder meer Bacardi en Heineken, de supermarktbranche en ambtenaren van VWS en Economische Zaken het alcoholbeleid van de overheid. Van die vergaderingen zijn telkens notulen gemaakt, maar de aantekeningen van een gesprek uit maart 2008 zijn niet compleet: op de agenda stonden acht punten, maar in het verslag zijn maar vijf punten genotuleerd. Na pagina 1 houden de aantekeningen abrupt op.

Diverse partijen in de Tweede Kamer vinden het verdacht dat VWS de rest van de notulen al jaren niet kan vinden. Ook zijn ambtelijke mails uit die tijd over dit onderwerp verdwenen.

Tijdens de bewuste DOA-vergadering van 7 maart 2008 stond als punt 7 het leeftijdscontrolesysteem Ageviewers op de agenda. Dit is tot dusver het enige - wetenschappelijk bewezen - effectieve systeem waarmee de leeftijd kan worden gecontroleerd van klanten die alcoholhoudende drank willen kopen. De rechter oordeelde in 2016 dat de supermarktbranche verboden kartelafspraken heeft gemaakt waarmee Ageviewers jarenlang buiten de deur is gehouden. VWS was op de hoogte van deze afspraken en was er indirect zelf bij betrokken. Het gerechtshof vernietigde vorig jaar in hoger beroep het vonnis van de rechter. De zaak ligt nu bij de Hoge Raad.

In aanloop naar de uitspraak van de Hoge Raad, wil de Kamer weten wat er tijdens het Directeurenoverleg precies is gezegd over Ageviewers. Maar van uitgerekend dit deel van de vergadering kunnen ambtenaren van VWS de notulen niet vinden. Ook de Auditdienst Rijk (ADR), die op verzoek van Blokhuis’ voorganger Martin van Rijn bekeek of VWS wel goed genoeg heeft gezocht, weet niet waar de ontbrekende pagina is en of die heeft bestaan.

De Erfgoedinspectie acht het mogelijk ‘dat de onduidelijkheid over het bestaan van een tweede pagina te maken had met de betrouwbaarheid van het archief’, meldt een inspecteur aan Argos. De inspectie voert momenteel gesprekken met betrokkenen, bestudeert relevante stukken en bekijkt het archief van VWS om te bepalen of het ministerie zich aan de Archiefwet heeft gehouden. Het rapport met aanbevelingen wordt ‘binnenkort’ aangeboden aan staatssecretaris Blokhuis.

De vraag is of daarmee een einde aan dit mysterie komt. De Erfgoedinspectie doet uitsluitend onderzoek bij het ministerie van VWS, terwijl de notulen eveneens te vinden zouden moeten zijn op het ministerie van Economische Zaken. Bij het overleg van 7 maart 2008 was namelijk een ambtenaar van dat ministerie aanwezig. Maar ook daar werd niets gevonden.

Blokhuis schrijft aan de Kamer dat geen van de DOA-leden over de complete vergaderstukken beschikt en dat niemand kan zich herinneren of Ageviewers tijdens het overleg is besproken. ‘Ik kan niet met zekerheid stellen of in het overleg van 7 maart 2008 niet is gesproken over dit onderwerp.’

Over de vraag of de Erfgoedinspectie ook het ministerie van Economische Zaken gaat onderzoeken, doet de inspectie op dit moment geen mededelingen.

Uit stukken die na de evaluatie van de Auditdienst boven tafel zijn gekomen, is al wel duidelijk geworden dat verscheidene VWS-ambtenaren mails over de vergadering uit 2008 hebben gewist. ‘Geen van deze medewerkers hebben de mail uit 2008 bewaard. Deze zijn bij allen verwijderd’, meldt het logboek van de zoekacties van VWS.

Opmerkelijk genoeg trekt Blokhuis die verklaring in twijfel. ‘Zowel VWS als de ADR heeft niet kunnen vaststellen dat [deze] zienswijze correct is', schrijft hij aan de Kamer. 'Het is niet vast te stellen of door de medewerkers op hun persoonlijke schijf deze notulen bewaard zijn geweest. Er is ook niet vast te stellen of ze verwijderd zijn.’

Op één punt spreekt Blokhuis tegenover de Kamer aantoonbaar niet de waarheid. De staatssecretaris meldt in antwoord op een vraag van de SP dat er over het DOA niet meer informatie uit 2008 bestaat dan het ministerie reeds naar buiten heeft gebracht. Dit is onjuist. Argos beschikt over diverse mails uit 2008 die direct betrekking hebben op het bewuste DOA-overleg van 7 maart en waarvan het ministerie het bestaan nooit heeft gemeld.

Een van de mails dateert van 28 februari 2008 en bevat onder meer de agenda voor het overleg van 7 maart 2008. De mail is door de verantwoordelijke VWS-ambtenaar verstuurd aan alle deelnemers van het DOA-overleg, onder wie toenmalig Bacardi-directeur Mark de Witte, toenmalig Heineken-directeur Philip de Ridder, Theo Roos van de brancheorganisatie voor supermarkten (CBL) en Ingrid van Engelshoven, de huidige minister van Onderwijs die destijds bij het DOA aanschoof namens Stiva, de lobbyclub van de alcoholindustrie.

De mail toont bovendien aan dat ook het ministerie van Economische Zaken over meer DOA-documenten (heeft) beschikt dan de overheid altijd heeft aangegeven. Een van de geadresseerden is immers een ambtenaar van EZ.

Een andere (volgens VWS niet-bestaande) mail dateert van 18 maart 2008 en trekt om andere redenen de aandacht. Het bericht is opnieuw geschreven door een ambtenaar van VWS en heeft als bijlage de notulen van de vergadering van 7 maart 2008. Ook die versie telt één pagina, maar wat opvalt, is dat de mail uitsluitend is geadresseerd aan VWS-ambtenaren. Gebruikelijk was dat notulen van een DOA-vergadering in één mail aan zowel ambtenaren als de leden van het DOA-overleg werden gestuurd. Waarom ontvingen deze keer alleen de VWS-ambtenaren de mail met de notulen? Waar is de mail die VWS aan Heineken, Bacardi, de lobbyclub van de alcoholindustrie (Stiva) en het CBL stuurde? En welke bijlage zat daarbij? Bestond die ook uit één pagina? Of waren deze notulen wél compleet?

Staatssecretaris Blokhuis schrijft de Kamer dat hij het rapport van de Erfgoedinspectie afwacht. ‘Of dit leidt tot nadere acties zal leiden, is afhankelijk van hun bevindingen.’