‘Innovatie is maar een deel van de oplossing voor de stikstofcrisis’

Bij de oplossing van het stikstofprobleem kan volgens Caroline van der Plas veel worden bereikt met innovatie. ‘Het gaat verder dan alleen machinale innovaties of stallen die anders gebouwd moeten worden. Dat kan ook door toepassingen in het voer bijvoorbeeld. Ik vind dat we ondernemers de kans moeten geven om dat te ontwikkelen.’

Met nieuwe technologie kunnen boeren bijdragen aan de oplossing van het stikstofprobleem. Een innovatie die veel aandacht trekt van de boeren is een circulair stalsysteem: de Lely Sphere. De Sphere scheidt mest en urine van elkaar, zuigt de ammoniak uit de lucht én zet uitwerpselen om in mest. Het bedrijf maakte onlangs bekend dat hun systeem zorgt voor 77% reductie van de ammoniak emissie in de stal.

Ook Van der Plas is enthousiast over de Lely Sphere. Ze ziet het apparaat als dé oplossing van het stikstofprobleem. In haar communicatie vertelt ze alleen niet het hele verhaal. ‘Het gaat ze toch om dat we stikstof reduceren? Als dat met een innovatie gaat, is dat toch hartstikke mooi?’ zegt ze in de Tweede Kamer op 15 juni 2022.

Het is echter maar een deel van de oplossing, zegt Jan Willem Erisman, hoogleraar milieu en duurzaamheid aan de Universiteit Leiden. Ook hij vindt het een mooi systeem, maar heeft wel een belangrijke nuancering. De Lely Sphere werkt namelijk alleen in de stal, en niet daarbuiten. ‘Als de koeien in de wei staan heb je ook emissie uitstoot. Deze reductie geldt dus niet voor het hele bedrijf.’ De fabrikant van het apparaat, Lely, laat aan Medialogica weten dat het systeem in totaal ongeveer 40% stikstof reduceert. 

Als Medialogica vraagt aan Van der Plas hoe het zit met de reductie, ziet ze in dat de reductie inderdaad minder groot is: ‘In de omgeving is het niet gereduceerd, alleen op stalniveau. Ja, dat klopt,’ zegt ze.

In de Tweede Kamer pleit Van der Plas voor subsidie. ‘Als de overheid alle melkveehouders een Lely Sphere zou geven, zijn we omgerekend voor anderhalf miljard euro klaar,’ zegt ze. ‘Dan hebben we gewoon op tienduizend bedrijven 70% stikstof gereduceerd. Hartstikke mooie innovatie.’ 

Zo’n subsidie is echter onuitvoerbaar. Van der Plas wil dat de overheid het apparaat aan de boeren geeft. Maar de Lely Sphere volledig door de overheid laten betalen, is verboden staatssteun. Daarop reageert Van der Plas: ‘Als je overal de mitsen en maren zoekt, dan bereik je dus nooit wat. De Partij voor de Dieren dient ook onuitvoerbare moties in. Dat doen zij zonder nuance om dingen los te wrikken.’

Terwijl Van der Plas weet dat haar boodschap onvolledig is en haar voorstel onuitvoerbaar, blijft ze het in haar campagne zeggen. Nog steeds stelt ze voor om het systeem grootschalig in te zetten. Zo schrijft ze 8 maart op Twitter: ‘Geef de 3000 piekbelasters zo’n ding en je bent voor circa 500 miljoen klaar.’

Het knelt op veel meer terreinen dan alleen stikstof rondom landbouw en natuur. Ook het verdienmodel van boeren moet beter, schrijft Trouw. 'Het huidige verdienmodel is veel te veel op bulk en kostprijs gericht,' zegt Tjeerd de Groot van D66 in Nieuwe Oogst.

Door de intensieve landbouw neemt ook het aantal soorten insecten in hoog tempo af. Een ander probleem is de kwaliteit van water en bodem. ‘Naarmate de landbouw intensiever wordt raken we een deel van de schimmels, de schimmeletende aaltjes, de springstaarten en de mijten kwijt,’ zegt hoogleraar Wim van der Putten in Trouw.

‘De Lely Sphere werkt alleen voor stikstof. Dus de natuur wordt er niet beter van, de grond wordt er niet beter van, het klimaat wordt er niet beter van. Het heeft veel energie nodig. Dus het draagt niet bij aan de integrale oplossing,’ vindt Alex Datema, nu melkveehouder en voorzitter van BoerenNatuur, en per 1 mei de nieuwe directeur Food & Agri Nederland van de Rabobank. ‘Zeg tegen boeren: ‘Het is prima als je daarin wilt investeren, maar let wel: je zult ook nog andere dingen moeten doen.’ Daar moet je eerlijk en reëel over zijn. Straks moet je bijvoorbeeld nóg een apparaat kopen om iets aan de waterkwaliteit te doen. Het is een deeloplossing.’ 

Waarom krijgt innovatie dan zoveel aandacht? ‘Omdat het simpel en te overzien is. En dat geeft gevoel van controle,’ zegt Datema. ‘We zitten met de landbouw in een bepaald systeem. Veel partijen hebben er belang bij als wij zoveel mogelijk blijven produceren. Als je alleen naar stikstof kijkt, en de uitstoot per koe, kan je dankzij de Lely Sphere net zoveel koeien blijven melken. Misschien zelfs nog wel iets meer. FrieslandCampina blij, de veevoerleverancier blij, en de bank blij, want ik kom geld lenen om dat systeem te kopen. Maar alle risico’s liggen bij mij op het boerenerf. Daarom denk ik dat we heel voorzichtig moeten zijn om dat de oplossing te noemen.’