Nederlandse bedrijven onderdeel van Deense witwasoperatie

Het radioprogramma ploos maandenlang een goudmijn aan banktransacties uit, en sprak met de FIOD en landelijke recherche. Experts bij de grootbanken bekennen dat het een blinde vlek vormt. Met een team van drie journalisten trok Argos naar Irak, op zoek naar de bron van deze gloednieuwe, welhaast ontraceerbare vorm van witwassen. 

'Ik vind het eerlijk gezegd allemaal maar een beetje raar', stelt een handelaar in duivenvoer. 'Mijn klanten zijn te goeder trouw, dus ik ga daar niets met witwassen achter zoeken', aldus een papierhandelaar. 'Weet ik veel', antwoordt een machine-exporteur bondig. Alle drie zijn Nederlandse ondernemers die producten naar het Midden-Oosten hebben geëxporteerd, maar de betaling daarvan uit een geheel andere hoek hebben ontvangen: Denemarken. Een ratjetoe aan Deense bedrijven betaalt namelijk op grote schaal rekeningen voor wildvreemden uit Libië, Irak, Libanon en andere landen.

Argos en Platform Investico hebben rechtbankdocumenten uit Denemarken in handen gekregen via het Deense onderzoeksprogramma Money Hunters. In de documenten staan meer dan drieduizend banktransacties van Deense witwaskantoortjes, waarvan enkele honderden transacties naar in totaal 109 Nederlandse bedrijven. Sommige bedrijven hebben maar liefst 20 zulke betalingen ontvangen uit Denemarken, hoewel experts dit al enige tijd als witwasrisico op de radar hebben.

Het onderzoek van Argos en Platform Investico doet een nieuwe witwasmethode uit de doeken die gebruik maakt van internationale hawala-betalingen. Hawala is een eeuwenoude, informele vorm van bankieren, gebaseerd op vertrouwen tussen handelaren en geldschieters. Iemand kan zo een geldbedrag aan een hawalabankier geven in bijvoorbeeld Bagdad, die via een partner in Noorwegen datzelfde geldbedrag beschikbaar maakt in Oslo. De twee hawalabankiers vragen een kleine commissie voor de dienstverlening, en het geld kan vervolgens (anoniem) worden afgehaald in Oslo. 

In economisch instabiele landen - zoals Syrië, Irak of Libië - zijn hawalabankiers onmisbaar. Reguliere banktransacties naar het buitenland verlopen langzaam, of lukken helemaal niet - vanwege corruptie, sancties, of wantrouwen bij de ontvangende Europese banken. 'Ik heb de afgelopen jaren nog geen enkele probleemloze banktransactie kunnen doen', vertelt Mariam, een ondernemer in Irak. In veel gevallen wijkt zij uit naar een hawalabankier om betrouwbaar en snel haar leveranciers in Europa te kunnen betalen. 'Anders mondt dat weer uit in geschreeuw, want zij kunnen pas verschepen wanneer ze ons geld binnen hebben.'

Maar het hawalabankieren wordt in afgelopen jaren slim benut door Deense criminelen. Zij wassen op grote schaal geld wit voor drugsbendes die hun geld het land uit willen krijgen. Een voorbeeld: wanneer Mariam vanuit Irak twintigduizend dollar wil betalen aan een Nederlands bedrijf, geeft ze dit in contanten aan haar hawaladar. Via zijn netwerk schakelt hij het witwasbedrijfje in Denemarken in, die nog dezelfde dag het juiste geldbedrag overmaakt naar Nederland. Zo'n transactie heet een een derdenbetaling, omdat het geld van een derde partij komt. Op deze manier krijgt Mariam haar goederen, het Nederlandse bedrijf hun geld, én is twintigduizend euro aan drugsgeld Denemarken uit geglipt.    

Dat deze methode populair wordt is 'eigenlijk best logisch', volgens Tamara Pollard, analyst bij het kenniscentrum van de FIOD. 'Omdat er in Nederland steeds meer aandacht is voor die enorme hoeveelheden cash die in de goederenhandel worden geïntegreerd moet je als crimineel creatief worden en aan nieuwe oplossingen gaan denken.' Derdenbetalingen staan volgens Pollard al enkele jaren bekend als witwasrisico, maar het aannemen van dergelijke transacties is niet illegaal. 'Maar het faciliteren van witwassen mag niet. Dus ik zou vooral als ondernemer ervoor waken dat jouw onderneming betrokken raakt bij witwassen.'

De banken zijn - net als de opsporingsdiensten - huiverig voor betalingen zoals die volgens de Deenste methode worden gedaan. Wanneer klanten van de ING en de Rabobank derdenbetalingen aannemen, en de banken krijgen daar lucht van, volgt een waarschuwing. Gaat een klant tóch door met het aannemen van de risicovolle betalingen, dan kan die zijn rekening kwijtraken. Uit vrees voor de zoveelste megaboete, voeren Nederlandse banken een beleid te waardoor ondernemers zoals Mariam, aangewezen op hawalatransacties, wellicht tussen schip en wal raken.