Krijg je meer stress door het lezen van coronanieuws?

De Zwitser Rolf Dobelli publiceert begin 2020 'Het Nieuwsdieet'. In dit boek pleit hij voor een leven zonder nieuws want het lezen ervan maakt je angstig. Inmiddels volgt Dobelli al tien jaar geen nieuws, met voor hem als resultaat: hogere levenskwaliteit, helderder denkvermogen, waardevollere inzichten, minder nervositeit, betere beslissingen en veel meer tijd. 

Het betoog van Dobelli wordt in januari kritisch besproken in de Volkskrant en het FD. Dobelli gaat, zo lezen we bij de Nieuwe Reporter, voorbij aan belangrijke functies van journalistiek, zoals het controleren van de macht en het blootleggen van misstanden in de samenleving. Jamal Ouariachi schrijft in zijn column in Trouw: "De niet-aflatende stroom nieuws mag nadelen hebben. De waan van de dag, de terreur van de frase ‘Breaking news’ in chocoladeletters, vermoeiend ja. Maar je daar helemaal voor afsluiten, kun je je alleen permitteren als je een wereldvreemde Zwitserse zakenman bent. Een open nieuwsvoorziening is een van de eerste dingen die eraan gaan in dictaturen. Kennis is vrijheid. Dobelli’s pleidooi tegen nieuwsconsumptie is een decadente dwaling." 

Dobelli antwoordde op deze kritiek tijdens een lezing dat hij niet wil prediken, dat iedereen zijn dieet op eigen manier moet toepassen, en dat hij schrijft voor een westers (welvarend) publiek.

De afgelopen weken heeft het coronavirus ons leven drastisch veranderd. Dat heeft ook effect op onze psyche. Zo voert de telefonische hulpdienst ‘de Luisterlijn’ de hele dag door gesprekken met mensen die zich zorgen maken over het virus.

Een trainer van het belteam vertelt aan het AD: "Mensen worden de hele dag geconfronteerd met de coronacrisis. Wanneer zij de tv aanzetten, als ze even met iemand praten, boodschappen doen en alle lege schappen zien." In China bleek dat bijna de helft van de mensen zich na wekenlange quarantaine lusteloos, depressief, eenzaam en angstig voelde. Ook in Nederland worden gegevens hierover verzameld voor onderzoek.

Is het nieuwsdieet van Dobelli een remedie tegen deze stress? Volgens de Nieuwscheckers niet. "Er is geen bewijs dat je er chronische stress van krijgt. Wat Dobelli beweert, berust op onderzoeken die kortetermijneffecten van nieuwsconsumptie meten en niet kijken naar hoe het nieuws ons beïnvloedt over een langere tijd." Nieuwsconsumptie kan misschien stemmingswisselingen veroorzaken, maar voor chronische stress of depressie door nieuwsconsumptie is geen bewijs.

Onderzoek naar de invloed van coronanieuws op onze gemoedstoestand is nog niet gedaan. Wel heeft Rens Vliegenthart, hoogleraar Media en Samenleving aan de Universiteit van Amsterdam,  samen met Mark Boukes onderzocht of nieuwsgebruik het mentale welzijn van televisiekijkers beïnvloedt. Hij maakt onderscheid tussen 'hard' nieuws (informatieve programma’s met daarin serieuze zaken, conflict en een negatieve toon) en 'zacht' nieuws (programma’s als Hart van Nederland met berichten op een positieve toon en een focus op human interest).

Uit het onderzoek blijkt dat het kijken van hard nieuws voor het aanvankelijke niveau van mentaal welzijn niet uitmaakt, maar wel een negatieve invloed heeft op hoe mensen zich over de tijd heen voelen. "Mensen die veel hard nieuws keken, werden minder gelukkig. Dus inderdaad: consumptie van nieuwsprogramma’s waarin veel negativiteit en conflict naar voren komt, zorgt ervoor dat mensen zich minder goed gaan voelen." Vliegenthart verwacht ook dat constructieve journalistiek de moeite waard is. 

Hoe verhoudt zijn onderzoek zich tot de huidige coronacrisis? "Of we hetzelfde zien in coronatijd is natuurlijk een beetje speculatief, maar ervan uitgaande dat het nieuws niet erg vrolijk is en mensen toch al niet in de beste stemming zijn, zouden met name de effecten van 'hard'-nieuwsconsumptie wel eens nog wat sterker kunnen zijn," legt Vliegenthart uit.

In zijn artikel over het onderzoek staat dat zachtere vormen van nieuws een positief effect hebben op het mentale welzijn: "Mensen die veel zacht nieuws kijken, hebben aanvankelijk een lager niveau van mentaal welzijn, maar deze stijgt wel door de tijd heen. Het zou dus kunnen zijn dat mensen die minder lekker in hun vel zitten meer geneigd zijn om zachtere vormen van nieuws te selecteren." Als het harde nieuws je stemming erg beïnvloedt, kan het kijken van constructieve- of zachtere vormen van journalistiek helpen.

Hoe blijf je thuis geïnformeerd zonder dat het je humeur of stressniveau te veel beïnvloedt? Gedragswetenschapper Anne Reitz tipt in dit artikel aan de NOS-lezers om niet voortdurend al het nieuws over corona via (sociale) media te volgen, maar dit te beperken tot vaste momenten op een dag. "Je kunt kleine gewoonten veranderen, zoals het nieuws op gezette tijden lezen, in plaats van elke vijf minuten. Als je er echt doorheen zit, kun je een hulplijn bellen. Dan kun je in ieder geval je verhaal even kwijt."

'YouTube-psycholoog' Najla Edriouch geeft in het BD tips: "Voor mij werkt het echt om minder nieuws te checken. Als je een persconferentie kijkt, krijg je eerst een nabeschouwing en daarna het journaal. Voor je het weet ben je drie uur aan het kijken, zonder dat je nog nieuwe informatie hoort. En mijd de nepberichten vol horrorverhalen, maar zoek betrouwbare bronnen."

Agneta Fischer is hoogleraar emoties en affectieve processen. Ze ziet hoe mensen zoeken naar informatie. "Als we angstig zijn en daardoor stress ervaren, zijn we onzeker. We ervaren dreiging van iets waarvan we niet zeker weten wat de uitkomst is. Dus gaan we op zoek naar allerlei vormen van informatie om meer zekerheid te krijgen en de dreiging teniet te doen. Vervolgens lezen we dingen die ons alleen maar angstiger maken, waardoor de stress alleen maar oploopt."

Ook journalisten spelen een rol volgens Fischer. "Het informeren van mensen over het virus is op zich prima natuurlijk. Tegelijkertijd kun je mensen ook informeren hoe ze met het nieuws om moeten gaan. Hoe krijg je controle in je eigen leven? Hoe ga je om met negatieve berichten en onzekerheid? Hoe zoek je steun bij andere mensen? Dat soort tips kunnen helpen."

"In dit soort situaties is het belangrijkst om te accepteren dat we het niet weten," legt onderzoeker Fischer uit. "Er is een gebrek aan kennis over het virus, we weten niet bij wie het toe zal slaan en hoe lang. We kunnen niet anders dan onzeker zijn. Dat is op een bepaalde manier ook een zekerheid. Consumeer het nieuws met mate en zoek af en toe afleiding."