In Barneveld kent iedereen de krant en kent de krant iedereen

De redactievloer waar normaal meer dan dertig journalisten werken oogt verlaten. In een hoekje van de newsroom zijn nog drie mensen aan het werk. Aan hen de taak om te zorgen dat er in tijden van corona tóch een krant naar de drukker gaat. De Barneveldse Krant welteverstaan, het dagblad dat volgend jaar zijn 150ste verjaardag hoopt te vieren. Het enige echt lokale dagblad van Nederland. 

‘Bij mij komt alles binnen. De rest is alleen maar heel hard aan het werk om zoveel mogelijk verhalen te maken’, zegt coördinator Erik Roest. ‘Het is een bijzondere tijd, maar journalistiek gezien natuurlijk ook een uitdagende tijd’.

Roest legt de laatste hand aan de voorpagina. Die gaat over het plaatselijke kinderhospice waar de ernstig zieke kinderen geen bezoek kunnen ontvangen. En over een bewoner van een verzorgingshuis die in hongerstaking is gegaan omdat hij zijn vrouw niet meer kan zien. ‘Dat is de lokale vertaling van het landelijke nieuws’. De krant krijgt de hele dag door tips over dit soort verhalen. Iedereen kent de krant en de krant kent iedereen, klinkt het.

De Barneveldse Krant is een uitgave van BDU Media. Het bedrijf maakt nog dertig andere lokale titels, meest huis-aan-huiskranten: van Ede Stad en Haarlems Weekblad tot De Stad Amersfoort en De Stad Gorinchem. De vraag is hoe lang nog. De coronacrisis bedreigt BDU in haar voortbestaan.

‘Afgelopen week was 50 procent van onze omzet weggevallen’, zegt algemeen directeur Heiko Imelman van BDU. Het einde van de omzetdaling is volgens Imelman nog niet in zicht. De huis-aan-huisbladen zijn voor 99 procent afhankelijk van de inkomsten uit advertenties. Die markt is van de ene op de andere dag opgedroogd. Imelman somt op: evenementen zijn afgelast, restaurants zijn dicht, kappers gesloten. Bedrijven die nog wel open zijn adverteren niet meer vanwege de onzekere situatie. ‘Dat hakt erin’. 

Imelman vreest voor het bestaan van de lokale titels. De nood is zo acuut dat de BDU-titels zich vorige week op hun voorpagina’s en websites tot de lezer hebben gericht met een noodoproep: het lot van de kranten hangt aan zijden draadje, neem een betaald abonnement of doneer geld.

De abrupte financiële terugval staat in schril contrast met de sterk toegenomen vraag naar lokaal nieuws. Een gevolg van dezelfde crisis. Het websitebezoek van de BDU kranten is in een maand toegenomen van 1,5 miljoen naar 4,5 miljoen views, zegt hoofd content van BDU Media Norbert Witjes. Zijn functie is vergelijkbaar met die van hoofdredacteur. Hij ziet een enorme behoefte aan nieuws over corona. ‘Met name over wat er lokaal gebeurt. Je leest hoe het is voor iemand die bij jou in de straat woont of in de wijk.’ Er wordt driftig gezocht naar informatie over hulpacties en of de winkel op de hoek nog open is. Er zijn speciale pagina’s waar kinderen een berichtje of tekening kunnen plaatsen voor opa en oma, die ze nu niet kunnen bezoeken.

Als deze kranten niet meer verschijnen in veel kleine en middelgrote plaatsen, dan verdwijnt er volgens Witjes ‘een heel belangrijke verbindende factor’ in de samenleving. ‘Je merkt dat alles wat er gebeurt in een dorp of stad uiteindelijk samenkomt in de lokale krant of nieuwssite. Daar vinden mensen elkaar.’ Tijdens de coronacrisis betekent dit dat mensen die hulp nodig hebben en mensen die hulp willen bieden elkaar via de krant tegenkomen. 

Volgens Witjes houden de plaatselijke kranten bovendien burgers op de hoogte van belangrijke beslissingen die in de lokale politiek worden genomen. ‘Dan kunnen ze daarover meedenken en ook invloed uitoefenen.’ Volgens hem valt dat weg als er geen lokaal medium meer is. ‘Zeker die controlerende rol van het lokale bestuur staat al jarenlang zeer onder druk. Het zou een ramp zijn voor de lokale democratie als er geen controlerende factor meer is’. 

Door de coronacrisis is de nood voor veel lokale kranten acuut geworden. Maar de sector staat al langer onder druk. Zo vroeg BDU Media vorig jaar het faillissement aan voor 17 van de 46 lokale bladen die het nog maar in 2017 van Telegraaf Media Groep had overgenomen. BDU is maar één van de uitgevers  die in de knel zitten. In totaal zijn er enkele honderden lokale kranten, de grote meerderheid huis-aan-huisbladen, met een gezamenlijk bereik van miljoenen huishoudens. Vrijwel al hun uitgevers hebben het zwaar. Zoals de Noordelijke Dagblad Combinatie, die niet alleen de regionale dagbladen Friesch Dagblad, Leeuwarder Courant en Dagblad van het Noorden uitgeeft, maar ook zeven betaalde nieuwsbladen - zoals de Balkster Courant - en meer dan veertig huis-aan-huiskranten. 

De afgelopen vijftien jaar zijn advertentie-inkomsten steeds verder teruggelopen. De teloorgang van de middenstand - winkeliers zijn de belangrijkste inkomstenbron - is een belangrijke factor. Maar Facebook en Google snoepen ook veel weg van de advertentiebudgetten. Journalistiek heeft dat zijn weerslag gehad. Tien jaar geleden was - bijvoorbeeld bij BDU Media - de journalistieke capaciteit ongeveer het dubbele. Er was meer geld voor.

Dat ziet ook Piet Bakker, mediaonderzoeker en schrijver van het standaardwerk Communicatiekaart van Nederland over de media in ons land. Bakker betwijfelt dan ook of Nederland érg veel waakhonden van de plaatselijke democratie verliest als huis-aan-huisbladen verdwijnen. ‘Het is een verlies voor de gemeenschap. Mensen worden op de hoogte gehouden van wat er speelt, waar dingen gebeuren’, aldus Bakker. Hij benadrukt het belang voor de sociale cohesie. Als de crisis maanden aanhoudt dan vallen er volgens hem met zekerheid titels en uitgevers om. ‘Alles wijst erop dat dit niet lang kan duren en zelfs overheidssteun zal niet genoeg zijn. Dit zal ongetwijfeld de doodsteek voor een aantal titels en zelfs uitgevers kunnen betekenen’, aldus Bakker.

Hoe het afloopt voor de Barneveldse Krant en de andere BDU-kranten zal de tijd uitwijzen. De noodkreet van vorige week heeft honderden reacties opgeleverd, maar het moet blijken of dit genoeg is om de kranten te redden.