Medialogica in coronatijd

Het maakproces van de eerste uitzending van Medialogica verliep anders dan anders door de opkomst van het coronavirus. "We zaten midden in de voorbereidingen toen het coronavirus Nederland bereikte. Opeens ging het nieuws en het publieke debat nergens ander meer over. Het was niet meer dan logisch dat wij er ook aandacht aan zouden besteden," aldus eindredacteur Misja Pekel. We blikten terug op de berichtgeving in de eerste crisisweken. Kan de burger nog wel zijn weg vinden in de overvloed aan informatie? Hoe verhouden media en machthebbers zich tot elkaar? En: wat is de rol van de journalistiek?

Televisiemaker Jacco Versluis had niet veel tijd voor de aflevering over corona. Daarnaast was het onderwerp enigszins een stijlbreuk omdat Medialogica vaak juist terugkijkt. We zaten nog middenin de coronacrisis. Versluis: “Wij richten ons als programma op het maatschappelijke debat, de rol van de media en op beeldvorming. Onze samenleving maakt een crisis door die zeldzaam is. Er wordt vaak gezegd: de grootste crisis in vredestijd. Dit is zo ingrijpend. Het zou raar zijn als wij er geen aandacht aan zouden besteden.”

Vaak wacht de redactie tot ‘het stof is neergedaald’ voor het uitzenden van een onderwerp. “We reconstrueren een gebeurtenis, gaan met hoofdrolspelers praten en kijken terug. Wanneer iets zich nog steeds afspeelt, is het lastig bespiegelen. Een gebeurtenis kan zich zomaar anders ontwikkelen. Wanneer het stof is neergedaald, is het gemakkelijker voor mensen om samen met ons terug te blikken.”

Versluis vroeg zich tijdens de eerste coronagolf af: "Moeten we niet, ook tijdens een coronacrisis, net zo kritisch zijn als we altijd zijn? De macht van de overheid is nog nooit zo groot geweest en je kunt je afvragen of de journalistiek niet te mild is geweest in haar kritiek richting de macht. We behandelen de verschillende keuzes van media. Als je merkt dat een deel van de bevolking in paniek is, moet je dan wel altijd alles melden wat je weet? En moet je gelijk heel kritisch zijn op het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu?"

Juist deze laatste vraag leidde tot een nieuwe aflevering in het tweede seizoen van Medialogica. We vroegen ons af hoe twijfel en onzekerheid, die wetenschap juist kenmerken, zich in de media-arena handhaven. Mark Rutte verwoordt het stellig in maart: ‘We varen op het kompas van de wetenschap' en ‘Het OMT advies is heilig'. In de media en samenleving ontstaat het beeld dat het land in crisistijd wordt geleid door virologen met het RIVM voorop. Dat maakt het instituut meteen ook aanspreekpunt voor kritiek.

Voor het kabinet zijn de mensen in het gebouw van het RIVM in Bilthoven het baken en kompas in de aanpak van de coronacrisis. Ondertussen verschijnt het instituut steeds vaker als gesloten bastion in de media, waar men vasthoudt aan achterhaalde inzichten of juist onnodig strenge maatregelen doordrukt. Critici, bezorgde burgers en experts bevolken de media met zorgen en twijfels over het coronabeleid en de werkwijze van het RIVM en OMT.

In de uitzendingen wordt het effect van de coronacrisis op het publieke debat duidelijk. Wat gebeurt er als de spotlights opeens op de wetenschapper en het RIVM gericht staan? “Ik kan mij voorstellen dat je als samenleving in tijden van een pandemie kwalitatief hoogwaardige voorlichting wilt, en niet zozeer wetenschappers of zelfbenoemde deskundigen die alleen worden uitgenodigd omdat zij goed kunnen entertainen,” aldus eindredacteur Misja Pekel. “Kijk- en bezoekcijfers zijn gebaat bij vlot sprekende, zelfverzekerde en soms ronduit provocerende sprekers, terwijl wetenschap juist bestaat bij de gratie van reflectie, geduld en twijfel. Dat wringt.”