Families worden vermalen. Politici onvolledig geïnformeerd. En journalisten aan het lijntje gehouden. Hoe kon het gebeuren dat de overheid burgers jarenlang als fraudeur zag? Welke rol spelen media bij het blootleggen van de affaire? 

Medialogica reconstrueert in drie hoofdstukken de beeldvorming op cruciale momenten: van de Bulgarenfraude tot en met een kritisch rapport van de Nationale Ombudsman uit 2017 en de recente onthullingen door journalisten van Trouw en RTL Nieuws. 

In het eerste hoofdstuk blikken we terug op de Bulgarenfraude uit 2013. Brandpunt en RTL Nieuws onthullen hoe Oost-Europese bendes misbruik maken van het Nederlandse toeslagenstelsel. Het leidt tot media-aandacht en ophef in de politiek. Het beeld dat de Bulgarenfraude een belangrijke oorzaak is van wat later de toeslagenaffaire is gaan heten, is neergezet. Maar welke rol speelt de Bulgarenfraude nu werkelijk?

In 2017 publiceert de Nationale Ombudsman een vernietigend rapport over hoe de Belastingdienst omgaat met klanten van het gastouderbureau Dadim uit Eindhoven. De kinderopvangtoeslag wordt bij ruim 200 gezinnen zonder opgaaf van reden stopgezet als de fiscus fraude vermoedt. Eva González Pérez treedt op als advocaat van een deel van de gezinnen. Zij beseft zich al snel dat ze niet alleen een juridische, maar ook een publicitaire strijd moet voeren. Lange tijd wordt zij niet gehoord. Ze voelt zich een roepende in de woestijn. Ook de pogingen van toenmalig SP Kamerlid Tjitske Siderius stranden als zij probeert het hardvochtige beleid aan te passen. Hoe kon het gebeuren dat signalen van de Ombudsman, advocate González Pérez en Kamerlid Siderius nauwelijks gehoor vinden in media en politiek?

Als Trouw journalist Jan Kleinnijenhuis in september 2018 een rechtszaak van González Pérez bijwoont, constateert hij met eigen ogen hoe de Belastingdienst belangrijke stukken achterhoudt voor de rechter. Dat is het moment dat hij besluit om zich vast te bijten in dit dossier. Later sluit ook Pieter Klein van RTL Nieuws aan. Samen vormen zij een journalistieke tandem. In de Tweede Kamer ontfermen Pieter Omtzigt en Renske Leijten zich over het dossier. Langzaam maar zeker komen de ernst en de omvang van de toeslagenaffaire aan het licht. Waarom heeft het vijftien jaar moeten duren? En welke rol spelen beeldvorming en media hierbij?  

Siebe Sietsma was journalist bij RTL Nieuws en een van de journalisten die de Bulgarenfraude onthulde.

Jesse Frederik is journalist bij De Correspondent en schreef een boek over de toeslagenaffaire.

Reinier van Zutphen is de Nationale Ombudsman (en bracht een kritisch rapport uit over ouders die door de Belastingdienst ten onrechte als fraudeur bestempeld werden).

Mieke van Vliet is bestuurder bij vakbond ABVAKABO FNV.

Renske Leijten is Kamerlid voor de SP (en is bekend vanwege haar rol in het aan de kaak stellen van de toeslagenaffaire).

Eva González Pérez is advocaat van tientallen gedupeerde gezinnen (en staat hen al meer dan zeven jaar bij in de strijd tegen de overheid).

Pieter Klok is hoofdredacteur bij de Volkskrant. (Al in 2017 kreeg de krant een tip over de affaire maar pakte deze niet op. Klok legt uit in Medialogica hoe dat gegaan is).

Tjitske Siderius was Kamerlid voor de SP (en bracht vijf jaar geleden al moties in om gedupeerden van de toeslagenfraude tegemoet te komen).

Journalisten Jan Kleinnijenhuis (Trouw) en Pieter Klein (RTL Nieuws) brachten samen de toeslagenaffaire aan het licht.