Argos

Diagnose kindermishandeling komt moeizaam tot stand

Max komt op zijn vierde verjaardag thuis met blauwe plekken op zijn armen en onder zijn oksel. Hij is het weekend bij zijn vader geweest. Max is angstig en zegt niet te weten hoe hij zo gebutst is geraakt. Na een consult bij de dienstdoende huisarts bij de spoedpost, besluit de moeder van Max aangifte te doen van mishandeling.

In 2020 werden er volgens het CBS 62470 meldingen gedaan bij Veilig Thuis van vermoedens van kindermishandeling. Bijna 7000 meer dan in het jaar ervoor. Die stijging zal iets met de lockdowns te maken hebben, maar het laat onverlet dat elke melding moet worden onderzocht. En daar hapert de machine, zien forensisch artsen van het NFI. Wanneer zij de medische dossiers van kinderen met ernstig letsel bestuderen, duikt vaak een geschiedenis op van eerdere, niet logische verklaarbare botbreuken en blauwe plekken. 

Het is niet eenvoudig voor artsen en andere hulpverleners om signalen van kindermishandeling op te merken en tijdig hulp in te roepen. De spreekwoordelijke blauwe plekken kunnen natuurlijk ook ontstaan bij wilde spelletjes, daar hoeft geen volwassene schuld aan te hebben. En heeft een druk, opstandig kind ADHD of wordt het thuis emotioneel verwaarloosd? 
 
Bij Max is er bijna een jaar later nog steeds niet duidelijk wat er precies is gebeurd. En hij is niet het enige kind waar de diagnose ‘kindermishandeling’ niet of zeer moeizaam tot stand komt. In Argos het verhaal van Max en deskundigen die de noodklok luiden over het gat tussen het onderzoek naar meldingen en de aanpak van kindermishandeling.
 

Zaterdag 25 september, 14 uur, NPO Radio 1

De blauwe plekken van Max

Automutilatie of mishandeling?

Eind vorig jaar, op zijn vierde verjaardag, komt Max ’s avonds thuis na een weekend met zijn vader. Bij het uitkleden ontdekt de moeder van Max flinke blauwe plekken op zijn armen en onder zijn oksels. Max wil niet vertellen hoe dat komt en wordt in bed gestopt.

De moeder van Max heeft foto’s van de bloeduitstortingen gemaakt en belt haar vriend om te overleggen. Ze besluiten de politie te bellen, die adviseert eerst een arts naar de blauwe plekken te laten kijken. Dezelfde avond kunnen ze terecht bij het spoedplein, waar de dienstdoende arts Max bekijkt en adviseert aangifte te doen.

Dat gebeurt en de politie laat de foto’s bekijken door het NFI. De moeder krijgt een week later een telefoontje van een agent die voorleest uit het ‘rapport’ van het NFI. De conclusie luidt dat de blauwe plekken hoogstwaarschijnlijk door Max zelf zijn veroorzaakt. Hij heeft zichzelf geknepen, misschien ingegeven door spanning of een autistische stoornis. De moeder van Max kan zich niet voorstellen dat haar kleuter zichzelf pijn heeft gedaan en autisme is ook niet bij hem vastgesteld. Via de eigen huisarts vraagt ze om een second-opinion bij het Landelijk Expertise Centrum Kindermishandeling (LECK), een samenwerkingsverband van kinder- en forensisch artsen. 

De uitkomst van het onderzoek van het LECK, op basis van dezelfde foto’s, is dat de blauwe plekken bijna zeker veroorzaakt zijn door iemand anders. Toegebracht letsel dus.

Twee tegenstrijdige conclusies. Hoe kan dat?
 

Reactie NFI

Het komt voor dat het NFI niet zo ver komt dat er een rapportage wordt opgemaakt. Soms vraagt de politie om een consult, en vervolgens geven wij een eerder advies op basis van gegevens die we krijgen. Soms geeft de politie ook weinig (context)informatie om ons niet te beïnvloeden. Ze delen dan bijvoorbeeld alleen foto’s en vragen dan hoe wij het letsel zouden kunnen verklaren. 
Het LECK kan ook bevraagd worden. Dat gebeurt door medisch specialisten, zoals bijvoorbeeld een vertrouwensarts.  Het komt voor dat zij meer of andere informatie hebben gekregen.   
Voor de duidelijkheid in zijn algemeenheid: 
We stellen als NFI geen diagnose van een autisme spectrum stoornis. De diagnose autisme kan alleen door specialist gesteld worden, na uitvoerig onderzoek van een kind. Dat specialisme heeft NFI niet in huis.

Na het LECK-rapport is de aangifte van de moeder van Max opnieuw opgepakt. Op het moment van de uitzending heeft het Openbaar Ministerie nog niet besloten of er wel of niet tot vervolging (van vader) wordt overgegaan. We hebben het OM naar de status van de zaak gevraagd, en naar de twee verschillende diagnostische rapporten. 
 

Reactie OM

Het LECK is uitdrukkelijk een adviesinstantie ten behoeve van artsen en vertrouwensartsen van Veilig Thuis. Deze rapportages zijn in beginsel alleen bestemd voor de artsen om te bepalen of ze een casus melden aan Veilig Thuis of de politie. De strafketen is erbij gebaat als artsen laagdrempelig advies vragen, zonder dat ze weerhouden worden door het idee dat dit mogelijk meteen gemeld wordt aan de strafketen. 

Het LECK kijkt alleen naar het letsel dat wordt vastgesteld. Deskundigen van het NFI kijken wel mee in adviezen van het LECK. 
Het LECK-rapport kan een aanleiding vormen voor een strafrechtelijk onderzoek maar in beginsel zal het OM dit rapport niet als bewijs gebruiken in een strafzaak op zitting. 
 
De deskundigen van het NFI werken voor de strafrechtketen. Zij kunnen hetzelfde als het LECK maar hun expertise is breder. Zij relateren bijv. het letsel ook aan de verklaringen in het dossier. 
Zij zijn gerechtelijk deskundige en hebben specifieke expertise om als getuige-deskundige in strafzaken op te treden. 
 
Er is een grote wachtlijst voor rapportages van het NFI mbt letselinterpretatie en de wachtlijsten zijn toegenomen.
Daarom geeft het NFI in kindermishandelingszaken vaak ook een consult. Een eerste oordeel over het letsel dat is vastgesteld. Er is geen uitgebreide letselrapportage van het NFI in deze zaak, maar wel een consult. 
 
De officier neemt op basis van alle beschikbare informatie die er nu ligt, een beslissing. Het gaat daarbij om de volgende afwegingen: Is er voldoende bewijs voor vervolging? Is vervolging in deze zaak opportuun? (Wat is het beste voor het kind?)

Zo ja, op welke manier kunnen we dan het beste vervolgen? (een dagvaarding voor de rechtbank, een OM-strafbeschikking door de Officier van Justitie of bijvoorbeeld een voorwaardelijk sepot). 

Er wordt ook gekeken naar de gevolgen van de diverse scenario’s. Hiervoor is overleg nodig met de ketenpartners. Het maken van een zorgvuldige afweging heeft in deze casus tijd gekost. De beslissing zal eerst met de betrokkenen worden gedeeld. Het ligt in de verwachting dat dit op korte termijn kan gebeuren. 
 
 

Abonneer je op Argos-podcast

De wekelijkse radio-uitzending van Argos is ook te beluisteren als podcast via ►Spotify ►ApplePodcasts ►Stitcher ►RSS-feed. Meer weten? Klik hier.

sprekers

Wouter Karst

Forensisch arts van het Nederlands Forensisch Instituut

Elise van de Putte

Kinderarts in het Wilhelmina kinderziekenhuis in Utrecht en hoogleraar in de levensloopgeneeskunde

Francien Lamers-Winkelman

Emeritus hoogleraar kindermishandeling

 

Peter Brouwer

Politie

Ron Oudhuis

Politie

Noor Landsmeer

Kinderarts

Debbie Maas

Voorzitter landelijk netwerk Veilig Thuis

Margreet Visser

Klinisch psycholoog en coördinator van het Kinder- en Jeugd Traumacentrum in Haarlem

Leonie Bussemaker

Landelijke huisartsen vereniging

 

achtergrondverhalen

Kindermishandeling tussen gerucht en feit

De gevolgen van verkeerde diagnostiek zijn groot, daders gaan vrijuit en anderen worden onterecht beschuldigd van kindermishandeling. In 2010 maakte Argos-redacteur Ellen van den Berg ook al een uitzending over hoe jeugdzorg en justitie regelmatig grote fouten maken bij onderzoek naar geruchten over kindermishandeling.