Je komt bij het loket om bijstand aan te vragen en nadat je de nodige vragen hebt beantwoord, zegt de gemeenteambtenaar: u ziet er best aardig uit, maar we verdenken u van fraude. Twee uur later staat de sociale recherche in je huis en trekt alle laden en kastjes open.

Een productie van: Reinier Tromp

158 gemeenten maakten tot 2020 gebruik van ‘de fraudescorekaart’. Een kaart die punten geeft op basis van een aantal kenmerken. Ben je kapper, alleenstaande moeder, woon je in een huurwoning, of heb je schulden: grote kans dat de kaart je als fraudeur bestempelt. Tot vorig jaar maakten nog zeker vijf gemeenten gebruik van deze kaart.  We maakten daar eerder dit jaar een uitzending over. Naar aanleiding van die uitzending richtte de vakbond FNV een meldpunt op.

Wij spraken met twee mensen die zich bij de FNV meldden. Wat gebeurde er toen zij bijstand aanvroegen en onterecht werden aangemerkt als fraudeur?    

 

Zaterdag 21 januari, 14 uur, NPO Radio 1

Bereken jouw fraudescore

Zou jij bestempeld worden als fraudeur? Bereken het hier zelf aan de hand van de fraudescorekaart.

Lees hier de reacties van de gemeenten en het Ministerie van Financiën namens de Belastingdienst

reacties op de uitzending

"Als eerste wil ik graag aangeven dat wij vanuit de gemeente niet werken vanuit een fraudescorekaart, dit doen wij al tien jaar niet meer. Verder is het zo dat wij een woonsituatie alleen onderzoeken als er signalen zijn dat er iets niet klopt. Bijvoorbeeld als er een tip is binnengekomen of de inschrijvingen op een adres niet overeenkomen met de gegevens vanuit het BRP.

Het kan nog steeds voorkomen dat het intakegesprek en het huisbezoek op dezelfde dag gedaan worden. Wij kondigen tijdens het huisbezoek altijd aan waarom wij op huisbezoek komen en wat de gevolgen zijn aan het niet meewerken aan een huisbezoek. Gevolgen aan het niet meewerken aan een huisbezoek zijn er alleen als er redenen zijn om aan te nemen dat de opgegeven situatie niet klopt.

Voor ons is het lastig om te beoordelen of het verhaal van Evert klopt zoals u schetst. Aangezien er een duidelijke aanleiding moet zijn en dit kan nu niet een fraudescorekaart zijn geweest. Daarbij komt ook dat wij niet op individuele zaken kunnen ingaan in verband met de privacy. Wij willen hierbij wel opmerken dat het is voor te stellen dat een huisbezoek als stressvol kan worden ervaren en impact heeft op iemand zijn persoonlijke leven."

Volgens Werkzaak Rivierenland viel het dossier van Annemarie Appeldoorn destijds onder een andere sociale dienst, namelijk die van de gemeente Tiel, toen Beursplein Rivierenland.

De gemeente West-Betuwe geeft aan dat hoewel Annemarie inwoner was van de gemeente West-Betuwe, de bijstand onder mandaat gesteld was bij de Gemeente Tiel en die de vragen van Argos hebben beantwoord.

De gemeente Tiel laat weten dat het geen standaard procedure is dat de sociale recherche direct na een intakegesprek op huisbezoek gaat. Uit hun onderzoek is bovendien niet gebleken dat destijds door het fraude- en handhavingsbeleid de fraudescorekaart als werkwijze werd gebruikt. De gemeente stelt meer tijd nodig te hebben om precies uit te zoeken hoe destijds gehandeld is, zolang dat kan binnen de regels van de AVG.

Ministerie van Financiën laat weten dat wij in relatie tot onderstaande niet zondermeer specifieke individuele informatie over belastingplichtigen mogen delen. “We kunnen alleen algemener op dit soort vragen ingaan.” Het ministerie laat weten dat ze dieper in het dossier kunnen duiken om te zien of en zo ja welke data gedeeld is van mensen die op de FSV-lijsten staan. Daarvoor kunnen zij zich het best melden bij het FSV Meldpunt. In het algemeen stelt het ministerie dat vanuit de Belastingdienst geen gegevens van de FSV-lijsten gedeeld zijn met de betreffende bank. Ook niet met uitzendbureaus, de gemeente West-Betuwe en Tiel. Met gemeenten is in algemene zin wel fiscale informatie gedeeld worden. Hoe het kan dat volgens mevrouw Appeldoorn haar werkgever zei dat er fraudesignalen waren gekomen van de Belastingdienst.

Abonneer je op Argos-podcast

De wekelijkse radio-uitzending van Argos is ook te beluisteren als podcast via ►Spotify ►ApplePodcasts ►Stitcher ►RSS-feed. Meer weten? Klik hier.

sprekers

Anne Marie Appeldoorn

Kreeg te maken met de fraudescorekaart

Thomas Kampen

Socioloog en Universitair Docent aan de Universiteit voor Humanistiek

Evert

Kreeg te maken met de fraudescorekaart

Kitty Jong

Vicevoorzitter FNV

Reinier Tromp

Datajournalist bij Argos

 

achtergrond

Bijstandsfraudebingo

Bent u kapper, bouwvakker of heeft u een schoonmaakbedrijf gehad? Bent u alleenstaand, laag opgeleid en woont u in een mindere buurt? Grote kans dat u verdacht wordt van bijstandsfraude, mocht u een uitkering willen aanvragen.

In arme wijken voorspelt de overheid nog altijd fraude

De overheid voorspelt na het verbod op het ‘sleepnet’ SyRI nog altijd fraude op adressen in sociaal-economisch zwakkere wijken. Argos en Lighthouse Reports deden onderzoek naar de methode, waarbij gemeenten en instanties als Belastingdienst, UWV en politie risicosignalen delen. ‘Dit gaat over een overheid die zoveel van je afweet dat die altijd iets kan vinden.’

Datahonger te lijf met de AVG. Werkt dat?

Instellingen en bedrijven verzamelen steeds meer data van burgers en consumenten. Sinds 25 mei 2018 is Europese wetgeving van kracht die allerlei voorwaarden en beperkingen stelt aan die datahonger, de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Dit om Big Brother-achtige toestanden te voorkomen. Zo moeten de verzamelingen van persoonsgegevens aan controleerbare doelstellingen voldoen en goed worden afgeschermd tegen oneigenlijk gebruik. En de inzagemogelijkheden voor burger zijn verbeterd, om fouten te kunnen corrigeren.