Argos
Bezuinigingen in de bajes & deuren-dicht-beleid bij gijzelingen
Argos over de bezuinigingen op het gevangeniswezen. Paars 2 wil in haar regeerperiode 115 miljoen bezuinigen, 15 procent van het budget, terwijl de werkdruk van het personeel al zeer hoog is. Hoewel personeelskosten ongeveer tachtig procent van het budget uitmaken, kan er volgens directeuren van penitentiaire inrichtingen niet verder op worden bezuinigd. Daarnaast staat het personeel ook onder druk door het nieuwe 'deuren-dicht-beleid', dat inhoudt dat bij een gijzeling van gevangenispersoneel alle deuren centraal vergrendeld worden, waardoor gijzelnemers en personeel in de val komen te zitten.
De trainingen van dit nieuwe beleid zorgen voor veel onrust en chaos onder het personeel.
De reportage bevat vraaggesprekken hierover met:
- penitentiair inrichtingswerker (PIW-er) Rob van Druten van de penitentiaire inrichting De Kruisberg in Doetinchem;
- directeur Meijer van de penitentiaire inrichting Almelo;
- directeur Van Huet van de Bijlmerbajes in Amsterdam, tevens voorzitter van de Vereniging van gevangenisdirecteuren, die weigert over het gijzelingsbeleid te praten;
- directeur De Wal van de penitentiaire inrichting De Kruisberg in Doetinchem;
- psycholoog E. Bulten van de penitentiaire inrichting Nieuw Vosseveld in Vught;
- afdelingshoofd Dam van de penitentiaire inrichting Almelo;
- werkmeester Bennie de Vries van de penitentiaire inrichting Almelo, die enkele jaren geleden een gijzeling meemaakte;
- directeur Molenkamp van de penitentiaire inrichting Breda (telefonisch).
Bevat een nagespeeld gesprek met een PIW-er van de Bijlmerbajes en met woordvoerder S.C. Kok van het Ministerie van Justitie. Ook wordt de verslaggeefster rondgeleid in een gevangenis, waar haar een sluis getoond wordt die gebruikt kan worden bij gijzelingen.
---------
Inleidende teksten, niet volledig:
Tekst 1:
“De rek is er uit’, zegt Rob van Druten. Hij werkt in het Huis van Bewaring in Doetinchem als penitentiair inrichtingswerker – afgekort PIW-er, een modern woord voor gevangenisbewaarder. Al jarenlang heeft het gevangeniswezen te maken met bezuinigingen en een stijgende werkdruk voor het personeel. Per gevangene zijn er steeds minder bewaarders. En gevangenen brengen steeds meer uren door op hun cel. Toch wil het tweede paarse kabinet opnieuw fors bezuinigen. Een bedrag van maar liefst 115 miljoen. Dat is in vier jaar tijd evenveel als in de afgelopen 18 jaar is bezuinigd. Kan dat zonder het personeelsbestand nog verder in te krimpen?
De bewaarders staan ook nog eens onder druk door het nieuwe ‘deuren-dicht-beleid’. Als gedetineerden bij een uitbraakpoging bewaarders gijzelen, worden voortaan alle deuren centraal vergrendeld. Met die gedetineerde zit dan ook de gegijzelde bewaarder in de val.
Argos bericht vandaag vanuit de bajes. Wat zijn de gevolgen van het ‘deuren-dicht-beleid’ en de bezuinigingen op het gevangeniswezen? Volgende week komen die bezuinigingen aan de orde als de Tweede Kamer de Justitiebegroting behandelt.
Tekst 2:
Het gesprek met bewaarder Rob van Druten wordt bruusk afgebroken. Een collega slaat alarm. Hij is door een gevangene aangevallen. Die is woedend omdat hij mee moet doen met volleybal, terwijl hij zelf wil fitnessen.
Van alle kanten komt er personeel op de crisissituatie af. De onruststoker wordt afgevoerd naar de isoleercel. De andere gedetineerden, die al op de gang van het cellenblok stonden te wachten om naar de sport te gaan, worden meteen weer ingesloten.
Tekst 3
Rob van Druten laat aan de hand van zijn werkrooster zien hoe strak alles gepland is. Het minste of geringste voorval gooit direct het hele programma in de war.
Die strakke planning is het gevolg van het gevangenisbeleid in de afgelopen jaren. Alles moet sneller, efficiënter en zakelijker, want dat is goedkoper.
Voor het personeel is het werk daardoor steeds zwaarder geworden. Dat bleek ook uit een recent rapport van de Arbeidsinspectie: “Bij vrijwel alle inrichtingen is de psychische belasting van de medewerkers een probleem”, aldus dat rapport. In Doetinchem heeft momenteel een derde van het personeel zich ziek gemeld. Van Druten snapt niet hoe de regering het in haar hoofd haalt om nu alweer te gaan bezuinigen.
Tekst 4
Directeur Martin Meier van de penitentiaire inrichtingen in Almelo. Het bericht dat het tweede paarse kabinet 115 miljoen wil bezuinigen bezorgde hem slapeloze nachten. Ook zijn collega Jacques van Huet, directeur van de Bijlmerbajes in Amsterdam, moest slikken toen hij het nieuws hoorde.
Tekst 5
Ook volgens directeur Gerdien de Wal van het huis van bewaring in Doetinchem is zo’n hoog bezuinigingsbedrag een onmogelijke opgave.
Tekst 6
Dat is dus het grote probleem: is het mogelijk nog 15 procent te bezuinigen zonder de hoogste kostenpost te ontzien, namelijk personeel.
Gevangenisdirecteur Martin Meijer uit Almelo:
Tekst 7
Gevangenisdirecteur Meijer probeert optimistisch te blijven. Maar is het mogelijk 115 miljoen te vinden, zonder op personeel te bezuinigen? Hij kan het niet garanderen.
We bellen met een groot aantal andere directeuren van gevangenissen en Huizen van Bewaring. Overal krijgen we hetzelfde te horen: iedereen is ongerust en de nieuwe bezuinigingen mogen hoe dan ook niet ten koste gaan van het personeel.
Maar tegelijkertijd lijken de directeuren zich bij het onvermijdelijke te hebben neergelegd. Ze zijn braaf aan de slag gegaan om bezuinigingsposten bij elkaar te sprokkelen.
Volgens Erik Bulten, psycholoog bij de penitentiaire inrichting Nieuw Vosseveld in Vught, kunnen de directeuren zich die moeite beter besparen.
Tekst 8
De commissie van wijzen waar Erik Bulten zijn hoop op vestigt, blijkt er al te zijn. Een brede werkgroep, met onder andere ambtenaren van Justitie en vertegenwoordigers uit het gevangeniswezen, is deze week voor het eerst bij elkaar gekomen. Over een half jaar hoopt deze werkgroep een plan te kunnen presenteren, dat 115 miljoen oplevert. De inzet blijft dat dit niet ten koste mag gaan van het personeel. Maar hoe reel is dat, vragen we aan een van de leden van de werkgroep, Jacques van Huet. Hij is behalve directeur van de Bijlmerbajes ook voorzitter van de Vereniging van Directeuren van penitentiaire inrichtingen. Zal de werkgroep de Minister van Justitie over een half jaar inderdaad zo’n kant en klaar bezuinigingsplan kunnen aanbieden.
Tekst 9
“We zullen ons best doen.” Meer kan Van Huet niet beloven. Gevangenispsycholoog Erik Bulten in Vught wil de commissie niet op voorhand ontmoedigen, maar blijft sceptisch.
Tekst 10
Na het gesprek met Bulten loopt zijn baas even binnen, directeur Koehorst van gevangenis Nieuw Vosseveld. Zelf wil hij niet voor de microfoon. Maar wel wil hij even kwijt – “En dat mag u gerust citeren”-: "Het zou een fantastische prestatie zijn als het zou lukken om niet te snoeien in de personele kosten. ” Aldus Koehorst, vol ironie in zijn stem.
Ook bewaarder Rob van Druten uit Doetinchem heeft weinig vertrouwen in de brainstormgroep van Van Huet.
Tekst 11
Aad Kosto in 1992, de toenmalige staatssecretaris van justitie. Hij reageerde verbolgen op de zoveelste uitbraakpoging waarbij gedetineerden bewaarders hadden gegijzeld. Een golf van ontsnappingen uit gevangenissen in het begin van de jaren negentig leidde in 1994 tot het ‘deuren-dicht-beleid’. Dat nieuwe beleid bij gijzelingen is een belangrijke andere oorzaak waardoor gevangenispersoneel zich meer en meer onder druk voelt staan. Als een gedetineerde een bewaarder gijzelt in een poging om uit te breken, worden voortaan de deuren automatisch vergrendeld. Gevolg is dat gijzelnemers èn bewakend personeel dan samen in de val zitten. Om de bewaarders op de nieuwe situatie voor te bereiden moeten zij allemaal een tiendaagse cursus volgen. Ook het personeel van de Bijlmerbajes volgde die cursus. Daarom brengen we het onderwerp gijzeling bij directeur Van Huet van de Bijlmerbajes ter sprake. Althans dat proberen we.
Tekst 12
Bijlmerbajes directeur Van Huet reageert als door een wesp gestoken. Blijkbaar ligt het onderwerp gijzelingen erg gevoelig. Ruud Dam, afdelingshoofd in het huis van Bewaring van Almelo, heeft minder schroom, wanneer we tijdens een rondleiding tegen het onderwerp aanlopen.
Tekst 13
Van harte gaat het niet. Dam heeft kennelijk ook te horen gekregen dat er zo min mogelijk verteld mag worden over het nieuwe ‘deuren-dicht-beleid’. Maar in een gesprek met Bennie de Vries, werkmeester in hetzelfde Huis van Bewaring, komt het onderwerp toch weer ter sprake.
De Vries maakte jaren geleden zelf een gijzeling mee. Hij vertelt hoe daar toen op werd gereageerd.
Tekst 14
We zoeken verder naar betrokkenen die wel iets willen zeggen over dit gevoelige onderwerp. Uit onze telefonische rondgang langs de gevangenisdirecteuren blijkt dat het ‘deuren-dicht-beleid’ nog lang niet overal is ingevoerd. Behalve dat het personeel moet worden getraind, moeten ook de gebouwen technisch worden aangepast. In Breda is het ‘deuren-dicht-beleid’ al een paar jaar van kracht, vertelt directeur Bart Molenkamp. Hij doet er helemaal niet geheimzinnig over. Want het is juist van belang, zegt hij, dat de gedetineerden in De Koepel wéten dat de deuren dicht gaan als ze iemand gijzelen.
Tekst 15
Directeur Molenkamp van De Koepel in Breda. Hij is een van de weinigen die openlijk durft toe te geven dat er onrust is ontstaan onder het bewakend personeel door het nieuwe gijzelingsbeleid.
We spreken hierover ook met een bewaarder uit de Amsterdamse Bijlmerbajes. En hij is heel uitgesproken over de onrust die het nieuwe gijzelingsbeleid heeft veroorzaakt. Of eigenlijk alleen al de training die het personeel daarvoor moest volgen. Hoe gevoelig dat ligt, mag blijken uit zijn uitdrukkelijke voorwaarde dat hij anoniem blijft. We spelen het gesprek daarom letterlijk na.
TEKST BREAK:
U luistert nog steeds naar radio 1, VPRO aan de Amstel, het programma Argos. Vandaag bericht Argos vanuit de bajes. Over de bezuinigingen in het gevangeniswezen , over de werkdruk voor het gevangenispersoneel en ook over het nieuwe beleid in geval van gijzelingen.
TEKST:
We onderbreken voor verkeersinformatie.
Afkondiging Argos:
Reactie Ministerie
Natuurlijk hebben we het Ministerie van Justitie om een reactie gevraagd.
Woordvoerder Kok van het ministerie – die niet voor de microfoon wilde reageren – verwees wat de bezuinigingen betreft naar de al eerder genoemde werkgroep die over de bezuinigingen aan het ‘brainstormen’ is. “Daarbij ligt niet voor de hand dat er wordt gekeken naar bezuinigen op personeel.” Althans “in eerste instantie niet”, aldus Kok. “In principe is dat niet de inzet. Als daar aan getwijfeld wordt door mensen in die werkgroep, dan is dat aan die mensen in die werkgroep. De lijn is: aan het personeel wordt niet getornd. En hoe de bezuinigingen er wel uit moeten zien, dat is koffiedik kijken. Daar zal de werkgroep over rapporteren.”
Over het nieuwe gijzelingsbeleid wil woordvoerder Kok niet veel zeggen. “Wij voelen ons niet vrij om daarover te praten met derden, althans externen. Dat heeft met de veiligheid te maken.” Dat de trainingen voor het ‘deuren-dicht-beleid’ hebben gezorgd voor flinke onrust onder het personeel. Nee, “die signalen hebben het ministerie niet bereikt”, aldus Kok.