Argos
Asielzoekers en de geheime dienst, de case N.
Het verhaal van meer N. Een man die gemangeld dreigt te worden tussen de AIVD (in 2000 nog de BVD) en de IND. Een casestudie naar de precaire relatie tussen de geheime dienst en asielzoekers.
In 1995 kwam meneer N. naar Nederland. Zijn vrouw en kinderen kregen hier asiel maar hij niet. Vorig jaar is hij zelfs ongewenst verklaard. Hij moet Nederland onmiddellijk verlaten. De reden daarvoor is dat hij volgens de geheime dienst heimelijk contact heeft gehad met een islamitische terroristische organisatie in Nederland. Ja, dat klopt, is het verweer van N., maar dat deed ik in opdracht van de BVD! Die hebben me drie jaar lang als informant gebruikt.
Dat laatste staat niet in het ambtsbericht van de BVD.
Argos met een onderzoek naar twee verschillende versies van hetzelfde verhaal.
Inleidende teksten:
AANKONDIGING ARGOS
Goed nieuws deze week. De AIVD moet ophouden met het bespieden van Telegraafjournalisten. Ze moeten de opnames van afgeluisterde telefoongesprekken zelfs vernietigen. Zouden ze dat nu ook echt doen? Wie controleert dat eigenlijk? En hoe weet je dat ze geen copie bewaren ergens? Of ben ik nu te wantrouwend? Komt door het tijdstip. Vrijdag 11 uur, tijd voor gezond wantrouwen. Tijd voor Argos. Met een verhaal over de AIVD.
Tekst 1-A
Het verhaal van meneer N. uit Egypte en zijn contacten met de Nederlandse geheime dienst de AIVD, tot 2002 de BVD geheten. Elf jaar geleden, in 1995 vluchtte meneer N. met zijn gezin naar Nederland. In 1998 krijgen zijn vrouw en kinderen asiel maar meneer N. niet. Waarom hij geen asiel krijgt staat te lezen in een ambtsbericht van de Binnenlandse Veiligheidsdienst van 6 februari 2001:
Tekst 1-B
En Jama’a al Islamiya is een terroristische organisatie.
Dat klopt, zegt meneer N. maar dat deed ik niet zomaar. Dat deed ik allemaal in opdracht van de BVD. U hoort zijn tolk:
Tekst 1-C
Drie jaar werkte meneer N. voor de BVD. En hij deed dat naar eigen zeggen niet geheel vrijwillig. Sterker nog. Meneer N. werd door de Binnenlandse Veiligheids dienst flink onder druk gezet
Tekst
Het verhaal van meneer N. zou geschreven kunnen zijn door Kafka.
Maar voor meneer N. is het geen verhaal, het is zijn leven.
Vandaag proberen we in Argos uit te zoeken of het verhaal van meneer N. klopt. Werkte hij echt voor de BVD? Deed hij dat vrijwillig? Hield de BVD zich daarbij aan de regels die gelden voor de omgang met asielzoekers?
Argos met een voorbeeld van de precaire relatie tussen asielzoekers en de geheime dienst. Een verhaal over honing en gif, over hoe de geheime dienst van haar eigen informant een ongewenste vreemdeling maakt.
Tekst 2
Meneer N. wil anoniem blijven. Daarom vervormen we zijn stem. We interviewen hem met een tolk die zijn woorden vertaalt.
Meneer N is een Arabisch uitziende man van 41 jaar. Met zijn vrouw en 5 kinderen woont hij in nieuwbouwwijk van een middelgrote stad in Nederland. Daar vertelt hij zijn levensverhaal.
Meneer N woonde tot 1990 in Egypte. Van daaruit vertrok hij naar Afghanistan om te vechten tegen de communisten. In Egypte ging hij naar een moskee die aangesloten was bij de organisatie Jama’a al Islamiya.
Tekst 3
Meneer N is dus geboren in Egypte, heeft gevochten in Afghanistan, daarna werkite hij voor een ontwikkelingsorganisatie in Albanië en Jemen. Dat was begin jaren negentig. Meneer N. kon niet terug naar Egypte omdat hij daar inmiddels samen met 8 andere Afghanistangangers ter dood was veroordeeld. Een veroordeling die bevestigd is door het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken.
Meneer N vraagt asiel aan in Nederland. Dat is het begin van een tocht langs azielzoekerscentra
Tekst 4
Na drie jaar krijgen zijn vrouw en kinderen een verblijfsstatus in Nederland. Maar meneer N. niet. Want over hem heeft de IND, de Immigratie en Naturalisatiedienst een ambtsbericht ontvangen van de BVD met daarin de gewraakte passage:
Tekst 5
Navraag bij de BVD, die inmiddels AIVD heet, de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst, levert zoals gebruikelijk in dit soort zaken niets op. De AIVD geeft geen informatie.
We proberen langs andere wegen zoveel mogelijk details van deze zaak te onderzoeken.
Eerst gaan we naar islamdeskundige Ruud Peeters. Hij is bijzonder hoogleraar islamitisch recht aan de universiteit van Amsterdam. Hij was ook degene die in het proces tegen de moordenaar van Van Gogh, Mohammed B., getuige deskundige was. Hij kent de organisatie Jama’ a al Islamiya
Tekst 6
Oorspronkelijk werd Jama’a al Islamiya gesteund door de Egyptische president Sadat, ze kregen zelfs subsidie. De regering Sadat zag hen als een bolwerk tegen communisten en radicale nationalisten. Na Camp David akkoorden in 1978, waarin Sadat vrede sloot met Israel, veranderde dat. Jama’a al Islamiya verwierp dat vredesakkoord. Ze werden een verboden organisatie en en radicaliseerden snel. Sadat werd in 1981 vermoord door de Jihad, een organisatie waar de Jama’a contact mee had.
Als je in de jaren 80 nog lid was van de Jama’a al Islamiya, ben je dan niet automatisch een terrorist. Ruud Peeters.
Tekst 7
N was naar eigen zeggen nooit lid van de Jama’a al Islamiya maar hij kwam wel in de moskee en dat maakte hem verdacht voor de Egyptische overheid. Meneer N. werd in Egypte lastig gevallen door de geheime dienst en de politie vanwege zijn sympathie voor de organisatie. N. zat tot februari 1990 zelfs 4 maanden in de gevangenis. Daarna vertrok hij naar Afghanistan. De Egyptische overheid vond het prima dat veel radicale moslims gingen vechten in Afghanistan. Dan was Egypte ze in elk geval een tijdje kwijt. De Mujaheddin vochten in Afghanistan tegen de communistische overheersing. Een strijd die toen ook gesteund werd door de Verenigde staten.
Tekst 8.
Na Afghanistan gaat meneer N. ontwikkelingswerk doen voor een islamitische organisatie. Hij belandt dan in Albanië
Tekst 9
Meneer N. claimt dat hij nooit echt lid is geweest van de Jama’a al Iislamiya.
Kan dat, vechten in Afghanistan en ontwikkelingswerk in Albanie, daarna naar Jemen, kan dat allemaa ook zonder lid te zijn van de Jama’a al Islamiya. Ruud Peeters, islamdeskundige
Tekst 10
Het kan dus kloppen, het levensverhaal van meneer N. is goed te verklaren zonder het uitgangspunt dat hij en terrorist zou zijn. Dat zegt islamdeskundige Ruud Peeters.
Tekst 11
Het is helemaal niet gek dat de BVD eind jaren 90 contact zocht met meneer N. Dat is hun werk. En misschien is het wel interessant om via meneer N. in contact te komen met radicale moslims en hun organisaties.
Dat de BVD contact heeft gehad met meneer N. staat vast. Dat toonden we aan in een eerdere uitzending van Argos in november 2003. We vroegen toen aan N. om zijn contactpersoon binnen de BVD te bellen. Een half uurtje later werd hij teruggebeld. Dat gesprek namen we op. De stem van meneer N. hebben we nagespeeld.
Tekst 12
Uit de reactie van Voortman is duidelijk dat Meneer N. geen vreemde is voor de BVD.
Dat oordeelde ook de Haagse rechtbank toen deze opname in juli 2004 werd afgespeeld. Dat was in rechtszaak waarin Meneer N. in beroep ging tegen de weigering om hem een asielvergunning te geven.
De rechter vond het voldoende aangetoond dat meneer N. informant is geweest voor de BVD maar, aldus de rechtbank,
Tekst 13
Voor het contact tussen de BVD en asielzoekers gelden nauwkeurig beschreven regels.
Sinds de aanslagen in New York van 11 september 2000 is de samenwerking tussen de IND en de BVD, tegenwoordig de AIVD geheten, geïntensiveerd. Ze hebben op 17 juni 2003 zelfs een convenant gesloten om af te spreken dat de IND de BVD tipt als ze vermoeden dat een asielzoeker interessant kan zijn voor de AIVD.
De regels waar de AIVD zich daarbuij aan moet houden kwamen aan de orde in een kamerdebat in 1991 naar aanleiding van een geruchtmakende zaak van een Filipijnse asielzoeker, Quimpo.
Naar aanleiding van een VARA-televisieuitzending over de bemoeienis van geheime diensten met Quimpo kwam er een Kamerdebat. Daarin verwoordde PvdA-Kamelid Stoffelen aan welke voorwaarden een contact van den geheime dienst met een asielzoeker moet voldoen.
Tekst 14
De duidelijkheid die S toffelen eiste kreeg hij van minister Dales van Binnenlandse Zaken:
Tekst 15
Die toezegging van minister Dales is sindsdien door verswchillende regeringen herhaald.
Het laatst gebeurde dat twee jaar geleden nog door minister Verdonk van Vreemdelingenzaken in haar antwoord op Kamervragen van D66 kamerleden Dittrich en Lambrechts:
Tekst 16
Dat zijn de regels. Maar houdt de AIVD zich daar ook aan?
Omdat de AIVD het verhaal van meneer N op geen enkele manier wil bevestigen gaan we op onderzoek. We proberen details uit het verhaal van N te checken. Zo vertelt hij dat de ontmoetingen met de BVD in 1999 en 2000 plaatsvonden in Van der Valk-motels langs de snelweg bij Tiel en Cuijk.
Tekst 17
Volgens meneer N hielpen de BVD-ers hem soms ook bij problemen.
In 2000 moest zijn vrouw bevallen. Haar ouders waren daarvoor overgekomen uit Albanië. Hun visum dreigde te verlopen voordat de bevalling had plaatsgevonden en daarom vroeg N. verlenging van hun toeristenvisum aan. Dat werd geweigerd. Maar, zo zei de agente van de vreemdelingenpolitie, bel maar eens met je vriend. Plots ging de telefoon. Voortman, van de BVD belde. Snel had N. een afspraak met Voortman in de lobby van het van der valk hotel in Cuijck. Daar schreef Voortman een bezwaarschrift schreef tegen het niet verlengen van het visum de schoonouders van N. Tenminste dat is het verhaal van meneer N.
Feit is in elk geval dat wij een copie hebben van twee in keurig Nederlands geschreven bezwaarschriften, geschreven in Cuijk, op 7 januari 2000. Ze zijn ondertekend door twee Albanese namen, de schoonouders van N., die zelf geen woord Nederlands spreken. Het zijn identieke bezwaarschriften maar, waarschijnlijk om ze authentiek te laten lijken, zijn ze met een verschillend handschrift geschreven.
Volgens de informatie van de IND zijn ze op 10 januari 2000 geregistreerd en in juni 2000 weer ingetrokken. Meneer N. hoorde dat van ons. Hij zegt dat hij ze wel bij de vreemdelingenpolitie heeft ingediend maar ze nooit heeft ingetrokken.
De schoonouders zijn kort na de bevalling teruggekeerd naar Albanie.
Tekst 18
Het contact met de BVD is volgens meneer N. begonnen in 1997 in het asielzoekerscentrum in Eexterveenschekanaal.
Tekst 19
Na enig speurwerk krijgen we contact met Ina Verbiest, de agente van de Vreemdelingenpolitie die in 1997 in Eexterveenschekanaal werkte. Ze kan zich meneer N. niet meer herinneren. Wel klopt het, zegt Verbiest dat ze wel eens vaker asielzoekers naar een kamer geleid heeft waar mensen van de BVD met hen wilden praten. En, voegt Verbiest toe, u zegt zelf dat er een tolk bij was? Nou dat betekent dat ik vooraf waarschijnlijk niet in het Nederlands heb gezegd wat er stond te gebeuren.
Voor N. betekende het dat de vreemdelingenpolitie van het land waar hij graag asiel wilde hebben hem naar een andere politie begeleidde.
Tekst 20
In dat eerste gesprek werd, volgens de lezing van meneer N. al snel duidelijk dat hij maar beter kon meewerken.
Tekst 21
Marieke van Eik is de advocate van meneer N. Ook zij zet vraagtekens bij de manier waarop de BVD het eerste contact heeft gelegd.
Tekst 22
Volgens meneer N. werd hij ook bedreigd door de agenten van de BVD. Dat vertelt hij, terwijl op de achtergrond zijn kinderen spelen.
Tekst 23
De BVD heeft het asielverzoek van meneer ook verregaand beïnvloed. De dienst schreef hun ambtsbericht in februari 2006. Daarin verklaarde ze dat N. heimelijke contacten had met terroristische organisaties. Maar de BVD vermeldt niet dat ze op dat moment al jarenlang samenwerkt met N. Advocate Marieke Eik.
Tekst 24
De vorige advocaat van meneer N. heeft nog wel geprobeerd om met een verzoek op de Wet Openbaarheid van Bestuur te achterhalen op basis van welke rapportages de BVD tot haar conclusies is gekomen. Tevergeefs.
Tekst 25
De Haagse rechtbank die het beroep van meneer N in juli vorig jaar behandelde en verwierp zegt in de toelichting op het vonnis nog iets opmerkelijks. Want, zo zegt de rechtbank, meneer stelt wel dat hij van de BVD contact moest onderhouden met islamitische organisaties maar zelf heeft hij tegen de IND verteld dat hij, al voordat de BVD hem benaderde, hier in Nederland contact heeft gehad met meneer Osama Rushdie. Dat is de contactpersoon met de islamitische beweging in Egypte. Osama Rushdie is geen onbekende in Nederland
Tekst 26
Een fragment van Omroep Zeeland van 12 januari 2003. Osama Rushdie, zo hoor je tussen de regels door is niet ongevaarlijk. Dat schreef de Telegraaf. “Zeeuwse Osama moet het land uit” Kopte de krant toen Osama Rushdie in 1999 als ongewenst vreemdeling Nederland moest verlaten.
Inmiddels is Rushdie door het Egyptische hooggerechtshof helemaal gerehabiliteerd. Dat gebeurde in november 2003. De staatskrant meldde dat hij geschrapt is van de lijst van terroristen. Internationaal wordt Rushdie gezien als een pleitbezorger voor geweldloosheid en wordt hij geprezen voor zijn matigende invloed op islamitische organisaties.
Hij woont met zijn vrouw en kinderen in Engeland. Een land waar mensen die van terroristische activiteiten verdacht worden nog gemakkelijker kunnen worden opgepakt en vastgezet dan in Nederland.
Maar in Nederland is Osama Rushdie nog steeds een ongewenste vreemdeling. Op basis van een ambtsbericht van de BVD.
Tekst 27
In april dit jaar is ook meneer N. door de Nederlandse overheid als ongewenst vreemdeling bestempeld. Advocate Marieke van Eik.
Tekst 28
Zowel Osama Rushdie als meneer N. zijn in beroep gegaan tegen hun ongewenst verklaring. Meneer N. wordt bijgestaan door advocate Van Eik:
Tekst 29
Meneer N. wacht het beroep af dat zijn advocaat heeft ingesteld.
Hij stopte in 2001 met zijn werk voor de BVD toen hij erachter kwam dat de BVD ervoor gezorgd heeft dat hij geen verblijfsgunning kreeg met het eerder geciteerde ambtsbericht.
Breaktekst:
U luistert naar De Ochtenden op radio 1, de VPRO met het programma Argos. Vandaag het verhaal van meneer N. Een Arabische man die anoniem wenst te blijven. Hij moet Nederland uit omdat hij contact heeft gehad met terroristische islamitische organisaties in Nederland, volgens de BVD. Zijn versie van het verhaal is dat hij die contacten drie jaar lang onderhield in opdracht van de BVD. De BVD wil er niets over zeggen. In Argos onderzoeken we het verhaal van meneer N.
AFKONDIGING
Argos werd deze week gemaakt door Huub Jaspers, Jair Stein en Kees van den Bosch.