Argos
De vastgoedwereld en Bouwfonds: een creatieve combinatie?
Inleidende teksten:
INLEIDING ARGOS
De bouwwereld staat sinds het begin van de openbare verhoren van Bouwfraude-enquête dagelijks te kijk als een wereld van gesjoemel en bedrog. Een verwante sector is de wereld van de vastgoedhandel. Die wordt vaak genoemd als een van de plekken waar de onderwereld probeert door te dringen in de bovenwereld. Op het snijvlak tussen bouw- en vastgoedsector opereert het Bouwfonds, als een spin in het web. Maar een spin kan ook te zeer in zijn eigen web verweven raken.
Tekst 1
De Groningse wethouder Smink van Volkshuisvesting in een fragment uit 1998. Hij maakte zich toen boos over vastgoedhandelaren, die ten koste van de bewoners winst maakten met de handel in woningen.
Eén van die vastgoedhandelaren, Klaas-Hendrik Hummel, spande gisterenmiddag bij de rechtbank in Amsterdam een Kort Geding aan tegen de tv-rubriek NOVA en het dagblad De Telegraaf. Hummel eist van de krant en de tv-rubriek een rectificatie: ze moeten de berichten van de afgelopen weken over zijn handelswijze en die van zijn zakenpartner Endstra terugnemen.
Vier jaar geleden berichtte Argos ook al eens over een transactie waarbij de heren Hummel en Endstra betrokken waren. Een uitzending, die we tot nu toe níet hoefden te rectificeren. En daarin dook ook de derde hoofdrolspeler uit de berichtgeving van de afgelopen weken op: het Bouwfonds.
Vandaag in Argos: een terugblik op een omstreden deal uit 1996.
Tekst 1-B
De huidige commotie begon met deze kop in De Telegraaf van woensdag 28 augustus jongstleden. In een paginagroot artikel doet John Mieremet - volgens De Telegraaf iemand uit de top van de Nederlandse onderwereld - zijn verhaal. Mieremet is in februari van dit jaar ternauwernood ontsnapt aan de dood, als gevolg van een moordaanslag in Amsterdam. In dat paginagrote artikel onthult hij dat Willem Endstra, handelaar in onroerend goed, nauwe banden heeft met hem en andere figuren uit de onderwereld. Letterlijk noemt hij Endstra: ‘De bank van de onderwereld’.
Tekst 2
Een week later volgen twee uitzendingen van de tv-rubriek NOVA.
Op 3 september meldt NOVA dat de vastgoedhandelaren Willem Endstra en Klaas H. nauwe banden onderhouden met een gerenommeerde instelling in de vastgoedwereld, namelijk het Bouwfonds. Voorheen was het Bouwfonds eigendom van de Nederlandse gemeenten, maar sinds 2000 is het económisch eigendom van de ABN/AMRO-bank. De gemeenten zijn wel voor 50 procent jurídisch eigenaar gebleven.
NOVA zegt te beschikken over geheime tapverslagen van een justitie-onderzoek onder de codenaam ‘Buizerd’. Bij dat onderzoek zijn de telefoons van Willem Endstra en Klaas H. in de zomer van vorig jaar lange tijd afgeluisterd.
Tekst 3
Het Bouwfonds helpt Endstra volgens NOVA aan onroerend goed voor extreem lage prijzen. Endstra kan die panden vervolgens met tonnen winst doorverkopen. In NOVA wordt één voorbeeld nader uitgewerkt.
Tekst 4
De horecagelegenheid Hulsbeek in Oldenzaal is vanwege een faillissement voor 1 gulden in handen gekomen van het Bouwfonds. De waarde van het pand is volgens NOVA vorig jaar getaxeerd op 1,9 miljoen gulden.
Tekst 5
Uit stukken waarover NOVA beschikt, blijkt dat het Bouwfonds op 24 augustus 2001 het Hulsbeek voor 200.000 gulden verkoopt aan Minthouse BV.
Een half uur later wordt het pand doorverkocht aan EMON BV voor 750.000 gulden.
En ’s middags gaat het pand nóg een keer naar een nieuwe eigenaar, ROBRO Vastgoed, voor het bedrag van 1,3 miljoen gulden.
Het pand is dus op één dag meer dan een miljoen gulden duurder geworden. Dat zou kunnen wijzen op een operatie waarmee voornoemde BV’s zwart geld kunnen verantwoorden in de boeken als gevolg van een hoge winst op de verkoop van een pand. Een bekende witwasoperatie.
Waarom werkt een gerenommeerde instelling als het Bouwfonds mee aan zo’n constructie, is dan de vraag. Waarom doet het Bouwfonds zo’n duur pand voor slecht twee ton van de hand?
NOVA bericht vervolgens óók nog dat de directeur van het Bouwfonds die deze verkoop regelde, de heer Bertus P., een extra krediet van 600 miljoen gulden heeft geregeld voor de heer Endstra en zijn compagnon in zaken Klaas H.
Tekst 6
Een nagespeeld telefoongesprek uit NOVA van 3 september op basis van de verslagen van telefoontaps uit het justitie-onderzoek.
Na twee weken van publicaties over de connectie tussen het Bouwfonds en de twee vastgoedhandelaren wordt het een van de betrokkenen, de door NOVA als Klaas H. aangeduide Klaas-Hendrik Hummel, te gortig. En daarom diende gisteren in Amsterdam een Kort Geding tegen NOVA en De Telegraaf.
Tekst 7
Verslaggever Lejo Siepe loopt door de wijk Lewenborg in Groningen, samen met een boze buurtbewoner.
In de uitzending van Argos van 19 juni 1998 reconstrueerden we de verkoop in 1996 van deze woningen aan een zevental BV’s, verenigd onder de naam Gravendam BV. Achter die Gravendam BV zaten dezelfde twee vastgoedhandelaren waar NOVA en De Telegraaf de afgelopen weken over hebben bericht: Willem Endstra en Klaas Hummel. En de verkoper van dit vastgoed was ook in dit geval: het Bouwfonds.
Precies dezelfde partijen dus als in het onderzoek van justitie waarover NOVA vorige week berichtte. In het licht van dat onderzoek krijgen de feiten van toen een extra betekenis
Tekst 8
In 1994 wilde de ‘Stichting Volkshuisvesting’ uit Groningen de woningen kopen van het Bouwfonds. Daarmee zouden de woningen overgaan naar een woningbouwvereniging, maar het Bouwfonds had andere plannen met de huizen. De toenmalige directeur van de woningcorporatie, Kroon, herinnert zich de onderhandelingen nog goed.
Tekst 9
Niet alleen woningcorporatie ‘Stichting Volkshuisvesting’ kreeg nul op request. Ook de bewoners van de wijk Lewenborg wilden dolgraag hun eigen woningen kopen. Maar ook dat ging niet door. Dat vertelde buurtbewoner De Jong in juni 1998.
Tekst 10
Buurtbewoner Aad de Jong wist in 1998 geen antwoord op de vraag waarom het Bouwfonds liever in zee ging met beleggers dan met een woningbouwvereniging of de huurders. Zeker als één van die beleggers een nogal slechte reputatie heeft. Want een van de BV’s die achter Gravendam BV schuil ging, was Exordium BV. Bestuurder/directrice van die Exordium BV is volgens gegevens van de Kamer van Koophandel Hummel Consultants BV, waarvan Klaas Hummel directeur is. En enig aandeelhouder van Exordium BV is de op de Amsterdamse Apollolaan gevestigde ‘Convoy Contigas BV, waarvan Willem Endstra directeur is. Die is overigens van nog vier op dat adres gevestigde BV’s directeur of bestuurder.
Endstra, die volgens het zakenblad Quote, tot de vijftig rijkste Nederlanders behoort, wordt in de jaren’90 in perspublicaties al veelvuldig in verband gebracht met duistere praktijken. Zo zou hij begin jaren negentig, onder andere volgens de Volkskrant, een schikking hebben getroffen met Justitie, nadat hij verdacht werd van het witwassen van geld voor een XTC-bende.
De vraag in 1998 was dus waarom het Bouwfonds juist met dit soort BV’s in zee was gegaan. Wij ontdekten toen een belangrijk onderdeel van de transactie.
Luistert u naar en fragment uit die uitzending uit 1998:
Tekst
Volgens het besprekingsverslag zitten de ambtenaren van het ministerie van Vrom op die elfde januari 1996 om de tafel met twee heren van het Bouwfonds. Een van hen is de heer Swart Volgens de notulen van dat gesprek willen de twee heren van het Bouwfonds van het ministerie van VROM weten of het ministerie geneigd is mee te werken aan een speciale constructie. Die constructie komt erop neer dat het bouwfonds de woningen niet verkoopt aan de beleggersgroep maar dat het Bouwfonds de aandelen van de hand doet van de werkmaatschappijen die juridisch eigenaar zijn van de woningen.
Volgens het Besprekingsverslag van de vergadering vraagt één van ambtenaren van VROM dan aan het Bouwfonds wat de achtergronden zijn van deze constructie. De notulen melden vervolgens:
Tekst
De beleggersgroep spaart zich op deze manier overdrachtsbelasting uit. Dat is een strop voor de belastingen, maar niet voor het Bouwfonds, dus die willen daar wel aan meewerken. Maar er is nog een tweede belangrijk voordeel waarover de heren van het Bouwfonds in dit overleg hun mond houden. Doordat de woningen juridisch niet van eigenaar veranderen, maar de werkmaatschappij die de woningen beheert verandert van eigenaar, hoeft het ministerie van VROM geen onderzoek te doen naar de goede bedoelingen van de kopers.
Het geheel wordt nog vreemder als 13 dagen na dit overleg de notuliste van het gesprek en brief stuurt aan het Bouwfonds waarin staat
Tekst
Bij het gesprek op 11 januari zat dus behalve het Bouwfonds en ambtenaren van het ministerie ook een vertegenwoordiger van de beleggersgroep, namelijk de heer Swart. Dezelfde Swart die bij het Bouwfonds werkt en ook directeur van het ANWS was. Geen wonder dat de notuliste zich vergiste.
Nadat de heren hun constructie mondeling hadden voorgelegd aan het ministerie zal het hen niet meer verbaasd hebben dat ze twee maanden later schriftelijke toestemming voor de transactie kregen.
Zoals gezegd was de reden voor dit ingewikkelde spel dat er op deze woningen nog ongeveer 11 miljoen gulden subsidie rustte en de kopers wilden absolute zekerheid dat ze dat geld zouden krijgen. Hoe vast ze daar op rekenen blijkt ook uit de hypotheekakte. Als bijzondere bepaling is in die akte opgenomen dat 11 miljoen gulden eenmalig boetevrij mag worden afgelost
Tekst
Het zal de heren van de beleggersgroep na deze grondige voorbereidingen niet meer verrast hebben toen ze in maart 1996 een positieve reactie kregen van het ministerie van VROM. In juni 1996 vindt de overdracht plaats en worden de woningen
Tekst 11
Bij die transactie in 1996 speelde de heer Swart dus een merkwaardige rol: enerzijds zou hij erbij optreden als vertegenwoordiger van het Bouwfonds. En anderzijds als vertegenwoordiger van een van de BV’s, die de woningen kocht, namelijk ‘Elander Properties III BV’ Swart verkocht de woningen dus min of meer aan zichzelf.
Anno 2002 is de BV ‘Elander Properties III’ volgens gegevens van de Kamer van Koophandel overgenomen door de in dit programma al veelvuldig genoemde vastgoedhandelaar Klaas Hummel. De heer Swart kregen wij in 1998 niet te pakken. Inmiddels werkt hij allang niet meer bij het Bouwfonds. Afgelopen week spoorden we hem op en gisteren spraken we met hem over de telefoon. Gevraagd naar zijn merkwaardige rol in 1996 zegt hij nu dat hij ten tijde van de transactie niet meer in dienst was bij het Bouwfonds. Maar ook ontkent hij dat hij toen voor of namens ‘Elander Properties III BV’ opereerde. Wel zegt hij adviezen te hebben verstrekt bij de transactie. Op de vraag door wie hij daarvoor dan betaald werd, zegt hij: door niemand. Om vervolgens elk verder commentaar te weigeren.
Tekst 12
Aan te woord is Klaas Hummel. In 1998 al spraken we met deze vastgoedhandelaar, die via meerdere BV’s bij de omstreden deal was betrokken. Het gesprek ging toen over een onderzoek dat de recherche-afdeling van het ministerie van Volkshuisvesting had gedaan naar aanleiding van de transactie. Uit het onderzoeksrapport bleek dat de beleggersgroep in de Groningse wijk gemiddeld tien procent meer leegstand had dan anderen die vergelijkbare woningen beheerden. Op grond daarvan wilde het ministerie de beleggers de eerder al genoemde subsidie onthouden.
Klaas Hummel:
Tekst 13
Klaas Hummel en de andere beleggers tekenden bezwaar aan tegen de beslissing van het ministerie en kregen – juridisch - voor een groot deel gelijk. Het ministerie mocht uiteindelijk slechts 10 procent van de subsidie inhouden.
Tekst 13-B
Hoe de juridische finesses ook in elkaar zaten, voor de Groningse wethouder Smink van Volkshuisvesting kon de hele transactie absoluut niet door de beugel.
AFKONDIGING ARGOS 13 SEPTEMBER 2002
Tot zover de Groningse wethouder Smink in 1998 over een transactie tussen het Bouwfonds en vastgoedhandelaren. Over een vergelijkbare transactie tussen het Bouwfonds en dezelfde vastgoedhandelaren die nu volop in het nieuws is, hebben wij het Bouwfonds een aantal vragen voorgelegd. Onder andere vroegen we een reactie op het bericht uit De Telegraaf van 7 september. Daarin staat dat de Amsterdamse politie een onderzoek is gestart tegen de vastgoedhandelaren Klaas Hummel en Willem Endstra maar ook tegen “een directeur van Bouwfonds uit Hoevelaken” wegens verdenkingen van valsheid in geschrifte, heling, verduistering en bedrog. Woordvoerder Kingma van Bouwfonds antwoordt daarop dat zover het Bouwfonds weet het justitieel onderzoek niet is uitgebreid naar de directeur ‘Property Finance’ van Bouwfonds.
Afgelopen week kregen wij de tip dat deze zelfde Bouwfonds-directeur in het verleden zou zijn opgetreden als vertegenwoordiger, gevolmachtigde dan wel procuratiehouder voor Willem Endstra dan wel voor een van diens BV’s. We vroegen hierover een reactie aan de Bouwfonds-directeur, maar die wilde is ons daarover niet te woord staan. Vervolgens legden de vraag voor aan woordvoerder Kingma van Bouwfonds: is deze directeur in het verleden wel of niet als zodanig voor Endstra opgetreden? We krijgen van Kingma ondanks aandringen geen ja of nee op deze vraag. Hij wil uitsluitend het volgende zeggen: “Wij kunnen inhoudelijk niet op deze vraag over onze directeur ‘Property Finance’ ingaan, omdat er een justitieel onderzoek loopt naar de heer Endstra.”
In het Kort Geding van vastgoedhandelaar Klaas Hummel tegen De Telegraaf en NOVA dat gisteren diende voor de Amsterdamse rechtbank, wordt over twee weken uitspraak gedaan.