Krakers van nu

Dat Nederland kampt met woningnood, is bekend. Het woningtekort werd dit jaar berekend op 279.000 woningen. En in 2019 wees onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek uit dat het aantal daklozen binnen tien jaar was verdubbeld. Datzelf CBS berekende dat op 1 januari 2021 ruim zestigduizend woningen langer dan een jaar leegstonden. Daarnaast stonden ook nog zo’n 13.000 kantoren en winkels langdurig leeg.

Die cijfers sterken krakers in hun acties. In Danny’s wereld bezoekt Danny Ghosen een kraakpand in de Croeselaan aan Utrecht, gekraakt als onderdeel van het woonprotest daar op 21 november. Hij ontmoet jonge studenten, die geen andere mogelijkheid zagen voor een woning. ‘Na drie jaar hospiteren had ik nog steeds geen woonplek gevonden,’ zo vertelt een jonge man die zijn identiteit verbergt achter een kattenmasker.

Die krakers bedekken hun gezicht niet voor niets. Sinds 2010 is kraken bij wet verboden en de regelgeving is sindsdien regelmatig aangescherpt. Confrontaties met de politie blijven niet uit. En Kamerleden van CDA en VVD noemden krakers onlangs ‘criminelen die hard moeten worden aangepakt’.

politiek statement

Anne-Fleur (25), die uit voorzorg ook anoniem wil blijven, was betrokken bij de actie op de Croeselaan. ‘De grootste reden om juist nu in actie te komen is de leegstand,’ vertelt ze over haar motivatie om te kraken. ‘Ik fiets iedere dag door Utrecht naar de universiteit en ik zie gebouwen die jarenlang leegstaan, waar niks mee gebeurt. Ik ben bijvoorbeeld drie jaar geleden met vierhonderd andere studenten uit mijn woning op de Archimedeslaan gegooid, om vervolgens te zien dat het pand nu nog steeds leegstaat.’

Ongeveer een maand geleden vertrok Anne-Fleur zonder identiteitskaart op zak en met het telefoonnummer van een advocaat op de arm, van huis om aan haar eerste kraak mee te doen. Voor haar voelde het geen moment alsof ze iets crimineels aan het doen was: ‘Je loopt op straat, iemand doet gewoon de deur voor je open - want het pand was al meerdere dagen bezet - je legt je slaapzak neer en trekt een biertje open.’

Zij ziet het kraken als ‘een belangrijk politiek statement’. ‘Natuurlijk kan ik mij voorstellen dat een pandeigenaar niet wil dat wij een pand bezet houden. Maar het zijn twee verschillende invalshoeken. Die eigenaar ziet een woning als een product waar zo veel mogelijk winst uit gehaald moet worden. En daar ben ik het mee oneens. Ik ben voor betaalbare woningen en een toekomst waarin ik kan wonen in de stad waar ik werk.’

waarom is kraken illegaal?

Vroeger hoefde je als kraker minder in de anonimiteit te opereren. Toen bestond er namelijk de kraakwet. Die zei dat kraken in principe legaal was onder een aantal voorwaarden, namelijk 1) dat een pand langer dan een jaar niet werd gebruikt, 2) krakers niet op heterdaad betrapt werden en 3) krakers geen beschadigingen aan het pand veroorzaken. Als de politie officieel leegstand en huisvrede had vastgesteld - dat kon als de krakers spullen als een tafel en een bed hadden neergezet -, dan kon het pand bewoond worden.

In 2009 kwam daar verandering in met de anti-kraakwet. Dit was een initiatiefwetsvoorstel van CDA, VVD en ChristenUnie. Kraken zou ‘weinig meer met woningnood te maken hebben’, krakers namen te veel ‘het recht in eigen hand’ en het eigendomsrecht van pandeigenaren moest weer voorop komen te staan. Met steun van de PVV kwam de wet erdoor.

Er kwam veel kritiek op het wetsvoorstel, van onder meer van de Woonbond en de Raad van State. Zij vreesden dat de antikraakwet juist tot meer leegstand zou leiden. Daarnaast voldeden de bestaande wetten al om uitwassen of misstanden aan te pakken. In deze uitzending van Argos uit 2012 hoor je mooi terug hoe wisselend er naar het verbod werd gekeken.

Het verandert niets aan de huidige werkelijkheid: krakers riskeren inmiddels een strafblad, een jaar celstraf en duizenden euro’s aan boetes. En het wordt ze de afgelopen jaren steeds moeilijker gemaakt. In 2019 werden beleidswijzigingen doorgevoerd die het mogelijk maken om kraakpanden snel te ontruimen bij heterdaad. En het inplannen van kort gedingen is verkort tot twee à drie weken, wat krakers minder tijd geeft in een pand te verblijven. In april dit jaar is een wet aangenomen waardoor krakers al binnen 72 uur het pand uit kunnen worden gezet.

confrontaties

Kortom, krakers moeten op hun tellen passen. Bij het Woonprotest afgelopen november in Utrecht liet de politie haar aanwezigheid gelden. Anne-Fleur vertelt: ‘Ik had niet verwacht dat er twaalf ME-busjes op de stoep zouden staan, vol met gepantserde mensen. Terwijl wij daar gewoon rustig chips zaten te eten. Dat was het moment dat de actie voor mij ineens een hele andere lading kreeg. Ik had verwacht dat er twee agenten naar binnen zouden lopen die zouden zeggen: “Oké jongens, jullie moeten nu weg.” Niet dat er mensen met knuppels en schilden en helmen zouden komen.'

'Daarbij kreeg ik sterk het gevoel dat ik in elkaar geslagen zou worden. Zo naar beneden kijkend vanuit het pand, zag ik dat er demonstranten waren die een spandoek ophielden en daarvoor op hun hoofd geslagen werden. Dat vond ik een eng en onbeschrijfelijk gevoel. Terwijl het voor mij niet is alsof we met iets crimineels bezig waren. Het is belachelijk dat het zo wordt gecriminaliseerd om een woning te bewonen.’

Kort na het gesprek, stuurt ze ons dit artikel van de Volkskrant waarin het aantal lege ruimtes boven winkels in Nederland tussen de 30 en 70 duizend wordt geschat. Met dikke rode lijnen onder de zin: ‘Wonen boven winkels is een terugkerend idee in tijden van woningnood, maar nu hebben eigenaren wel meer belangstelling vanwege de stijgende huurprijzen.’ Anne-Fleur: ‘Dít vind ik pas crimineel.’

artikelen in deze reeks