Ruben Terlou over nieuwe VPRO-serie Dokter Ruben: ‘De zorg is een spiegel van de maatschappij'

Nieuwe serie van Ruben Terlou op NPO 2

Katja de Bruin

10 oktober 2023

In de zevendelige VPRO-serie Dokter Ruben kijkt Ruben Terlou naar de gezondheidszorg in landen die te maken hebben met armoede, vervuiling of onveiligheid. Hij heeft ontmoetingen met heldhaftige zorgverleners, wanhopige patiënten, gladde politici en charlatans. ‘Toen ik terug was in Nederland schoot ik af en toe vol.’

Sinds Langs de oevers van de Yangtze in 2016 werd uitgezonden, is Ruben Terlou onstuitbaar. Vijf reisseries heeft hij inmiddels gemaakt. Begin dit jaar zagen we hem nog samen met Jelle Brandt Corstius in Langs de nieuwe zijderoute en nu is hij alweer terug met Dokter Ruben, waarin voor het eerst zijn achtergrond als arts een rol speelt. In deze nieuwe serie, die hij maakte met regisseur Stefanie de Brouwer, kijkt Terlou met een doktersblik naar de gezondheidszorg in verschillende delen van de wereld die geteisterd worden door armoede, vervuiling of onveiligheid.

In Mexico rijdt hij mee op een ambulance die slachtoffers met schotwonden ophaalt, in India ontmoet hij boerenfamilies die dankzij overvloedig gebruik van landbouwgif massaal kanker krijgen, in Oost-Congo bezoekt hij de kliniek van Nobelprijswinnaar Denis Mukwege die slachtoffers van seksueel geweld opereert en in Zuid-Italië ziet hij hoe het zorgstelsel door de lokale maffia totaal is uitgekleed.

Terlou heeft ontmoetingen met heldhaftige zorgverleners, wanhopige patiënten, gladde politici, innemende verslaafden, ontroerende gedetineerden en charlatans die munt slaan uit andermans misère. Zo ontstaat een veelkleurig maar weinig optimistisch stemmend beeld van de zorg in verre en minder verre landen.

De zorg is een spiegel van de maatschappij. Wat in een land speelt, wordt gereflecteerd in hoe de zorg functioneert
Ruben Terlou

Dokter Ruben, India, Swaroop Kanwar, overleden 1 week na de filmopnamen. In het Acharya Tulsi Cancer Hospital te Bikaner — Het meisje Swaroop Kanwar (m) overleed één week na de opnamen in het Acharya Tulsi Cancer Hospital te Bikaner, India

‘Dat is een beetje een kip-of-eivraag. Doe ik dit omdat ik geneeskunde heb gestudeerd of ging ik geneeskunde studeren omdat ik al zo was? Daar kan ik moeilijk op antwoorden. Ik heb in elk geval het gevoel dat ik altijd zo naar mensen heb gekeken. Ik ben geneeskunde gaan studeren omdat het me mooi leek om een hippocratische dokter te zijn. Iemand begeleiden, een vertrouwensband opbouwen, iemands hand vasthouden als je aan zijn bed zit. Dat leek mij mooi om te doen, maar de werkelijkheid is natuurlijk wel iets weerbarstiger. Het is een wereld waarin tijd en geld ook belangrijk zijn. Je kunt je niet verliezen in lange gesprekken. Toch heb ik niet het gevoel dat ik iets totaal anders ben gaan doen. De missie is hetzelfde: het maken en vertellen van verhalen over mensen, wat ik doe in die series, of in het ziekenhuis mensen helpen die ziek zijn – dat ontloopt elkaar voor mij niet zo.’

[Lange stilte] ‘Laat ik het zo zeggen: ik weet dat die opleiding me heeft gevormd. Ik identificeer me er nog wel mee, maar ik zou het entitled vinden om mezelf dokter te noemen. Ik wás het, ik ben het nu niet meer. Het heeft mijn blik sterk beïnvloed, dat is niet aangezet. Zeker niet. Ik voel me op mijn gemak onder dokters en in ziekenhuizen. Maar een witte jas aantrekken en handelingen verrichten, dat zou niet authentiek zijn. Dan ga ik pretenderen, dat is onecht. De titel is een beetje prikkelend, misschien zelfs een beetje misleidend, maar ook weer niet. Ik denk dat uit de gesprekken met de mensen die ik ontmoet een zekere vertrouwelijkheid spreekt. Toen ik de eerste Chinaserie maakte zei de cameraman, Joost van Herwijnen, na een paar dagen: “Het is net of ik bij mijn huisarts in de spreekkamer zit. Ik kom dicht bij mensen.” In deze serie zie je dat dit ook met niet-Chinezen zo gaat.’

Dokter Ruben, Siberië, Volodja in Novosibirskiy — Volodja in Novosibirskiy, Siberië

India vond ik heel pittig. In dat ziekenhuis voelde ik de hoop gewoon niet meer

Dokter Ruben, Congo, Het portret van haar maakte ik in het Panzi ziekenhuis (Bukavu)
Naam weet ik niet, vraag ik na. — We volgden deze Congolese vrouw vanuit Kitutu naar het Panzi-ziekenhuis in Bukavu. Zij was slachtoffer van seksueel geweld

‘Ik zie wat wij maken niet als entertainment. Dat wil ik ook niet. Ik wil dat het meer is dan dat. Ik wil dat het iets is wat mensen inspireert en bij de les houdt. Ze mogen zichzelf rot voelen na zo’n aflevering, voor mij hoeft er geen happy end aan te zitten. Echt niet, het mag een beetje ongemakkelijk zijn. Dat vind ik belangrijk. Misschien ben ik van nature ook een beetje somber. Je ziet gewoon een hoop ellende. Dat hoort bij mij, denk ik. Ik heb Langs de nieuwe zijderoute gemaakt met Jelle, die had daar ook wel eens een opmerking over. Hij is anders. Lichtvoetiger, absurder. Dat vind ik ook te gek, maar ik ben zo niet. Ik ben blij dat Stefanie niet iets anders van mij heeft willen maken. Ze heeft gekeken naar wie ik ben en getrouw daaraan hebben we samen deze serie gemaakt. Ik zou het ook best fijn vinden om eens iets sprankelends en positiefs te maken, maar dat is niet hoe ik naar de wereld kijk. Misschien verhoudt het zich ook niet zo goed tot wat het leven is. Vergankelijkheid hoort bij het leven, en die pijn en dat lijden zijn daar onderdeel van. Dat is ook helemaal niet erg. Misschien is het een menselijke drang om als reactie daarop juist vrolijke of mooie dingen te willen maken, of ze te zien of te beleven, als antidotum tegen de onvermijdelijkheid van die vergankelijkheid.’

Ruben Terlou over nieuwe VPRO-serie Dokter Ruben: ‘De zorg is een spiegel van de maatschappij'

Bianca van der Schoot

Arie Boomsma

Maureen Teeuwen