Ik ontmoet meneer Khayat in het voorjaar van 2015. Een roadtrip door de beruchte Bekaa vallei leidt mij naar Zahle, een plaats in het achterland van Libanon. Daar, in het historische hart van de stad, stelt mijn Libanese vriend me voor aan zijn flamboyante oom. Met zijn knalroze blouse en pikzwarte cavia-toupetje doet meneer Khayat nog het meest denken aan een bejaarde Tony Manero. Ik ben instant fan.
Nog merkwaardiger dan zijn uiterlijk, is zijn grote hobby: meneer Khayat is een fanatiek kunstverzamelaar. Zijn huis herbergt een waanzinnige verzameling historisch materiaal uit het Midden-Oosten. Eeuwenoude wapens, originele portretten van Libanese emirs en overblijfselen van Romeinse tempels - nooit eerder werd ik omringd door zoveel kostbaars. Naar eigen zeggen is zijn verzameling miljoenen waard, maar verkoop overweegt meneer Khayat niet. In deze roerige tijden zou zijn levenswerk zomaar in verkeerde handen kunnen vallen.
Als ik over de rode daken van Zahle kijk, zie ik een aaneenrijging van witbesneeuwde bergtoppen. Voorbij die bergen ligt Syrië. Hoewel het stadje op het eerste gezicht een zekere rust uitstraalt, domineert een continue dreiging het leven van alledag. Met strijders van Hezbollah, IS, Assad en de Syrische rebellen op slechts enkele kilometers afstand, verkeren de bewoners in een constante staat van paraatheid. Er zijn weinig plekken in de wereld waar het gevaar meer loert dan hier.
Had ik niet gekeken naar de jongen met de mitrailleur op de hoek van de straat, dan was mij dit waarschijnlijk ontgaan. Was mij niet verteld dat iets verderop het grootste vluchtelingenkamp van de regio ligt, dan had Syrië heel ver weg geleken. Dan had ik niet bedacht dat een stad ook stil is als hij noodgedwongen zijn adem inhoudt. Omringd door chaos en geweld, liggen de kunstschatten van meneer Khayat verscholen als restanten van de beschaving. Daarmee is het misschien wel het best bewaarde geheim van Libanon.
Voor VPRO Bagagedrager wil ik terugkeren naar meneer Khayat en antwoord vinden op de vraag: hoe overleef je als excentriekeling wanneer de onderdrukking dreigt? Mijn route zou lopen van Beiroet naar Zahle, en vervolgens dwars door de Bekaa vallei naar Baalbek. Veel van meneer Khayat¹s objecten zijn afkomstig uit deze eeuwenoude plaats. Aan de hand van de meest bijzondere verhalen achter zijn verzameling, wil ik een portret schetsen van een held die het verdient om gekend te worden. Daarmee wordt het een verhaal over de wil om cultuur te bewaken, over de kracht van schoonheid te midden van geweld.
Een reis door de Bekaa vallei betekent bovendien een reis door een gebied waar conflict nog vers in het geheugen ligt. In de jaren '70 woedde hier een bloedige burgeroorlog, dat tot grote verliezen leidde onder alle delen van de bevolking. Ook dat is een erfenis die meneer Khayat en zijn landgenoten met zich meedragen. Door dit verhaal te schrijven, hoop ik de Nederlandse lezer iets mee te geven van de trauma's, moed en wrange humor die zich in veel Libanezen hebben genesteld. Een stukje inzicht in een onbegrepen stukje wereld.
