Franssen laat als eerste het enige portret zien van Jane Austen uit haar eigen tijd, gemaakt door haar zus Cassandra. Later werd Jane steeds mooier afgebeeld. Het meest glamourous door Anne Hathaway in Becoming Jane (2007). Dit illustreert meteen het punt dat Paul Franssen wil maken: de ideeën die we tegenwoordig hebben over Jane Austen, kloppen niet helemaal met de historische werkelijkheid.
Jane Austen wordt in de markt gezet als schrijfster van ‘de betere kasteelroman’. In de beeldvorming zien we dit terug aan de zwierige letters, soft focus, en pastelkeuren: zo mierzoet dat het menig heteroman de winkel uitdrijft. Onterecht, zegt Franssen. In de historie hebben ook mannen hun waardering hebben geuit voor Austen’s werk, waaronder de Prince Regent (later George IV) himself: hij wilde zelfs dat Jane Austen een van haar boeken aan hem opdroeg – dat werd haar roman Emma.
De boeken van Austen gingen weliswaar over meisjes die aan de man moesten worden gebracht. Maar ze schreef ook genadeloos over het leven zoals het is. Toegegeven, de verhalen passen in het genre ‘romkom’: boy meets girl, en ze leven nog lang en gelukkig. Maar boeketreekspassie en ontembaar verlangen vinden we niet terug in Austen’s boeken. Haar teksten waren eigenlijk relatief prozaïsch. De koetsen en achttiende-eeuwse kleding die wij nu als romantisch zien, waren toen normaal en alledaags. Bovendien zit er veel ironie in Austen’s teksten, ook als het over liefde en huwelijk gaat. Niets romantisch aan.
Als je een eerlijk beeld wilt krijgen van Austen, raadt Franssen aan te kijken naar een intelligente moderne bewerking. Alle romantische landschappen en kleding verdwijnen dan naar de achtergrond. Een goed voorbeeld is de film Clueless (1995), gebaseerd op het boek Emma.
En dan Austen als feministe: Franssen denkt van niet. Zogenaamd feministische uitspraken worden namelijk gedaan door de minst sympathieke figuren uit haar boeken. En de bescheiden en deugdzame vrouwen uit de verhalen staan ver van de moderne, feministische vrouw. De vrouwen uit arme families in Austens romans gooiden alles in de strijd om een rijke man voor zich te winnen, ook al moesten ze eigenlijk niets van hem hebben. Vandaar waarschijnlijk dat Mr. Darcy uit Pride and Prejudice in het begin niet zo happig was. Austen zelf publiceerde haar vroege werk zelfs anoniem: ‘By a lady’, staat er voorin Sense and Sensibility. Een roman schrijven, dat deed je toen niet als vrouw.
Na Franssens verhelderende literatuurcollege, volgde een optreden van de Jane Austen Society. Zes vrouwen en een man kwamen op, uitgedost in achttiende-eeuwse kostuums. Jane Austen bleek zelf ook erg goed te zijn in de dansen uit haar tijd, en dansfeesten speelden een belangrijke rol in haar romans: een bal was vaak de enige gelegenheid voor potentiële geliefden om elkaar zonder pottenkijkers te kunnen spreken. De dansers geven een demonstratie (met uitleg) van twee dansen uit de film Pride and Prejudice. De versie uit 1995, met Colin Firth – naar mijn mening dan weer wel een echte chickflick. Toch maar weer eens die DVD uit de kast halen…
Dr. Paul Franssen van de opleiding Engels aan de Universiteit Utrecht, heldert een aantal misverstanden op over de achttiende-eeuwse schrijfster. Dit bij wijze van introductie op de dansvoorstelling van de Jane Austen Society.