In aanloop naar de uitreiking van de VPRO Bob den Uyl Prijs brengen we wekelijks een van de zes genomineerde boeken onder de aandacht. In ‘Reizen zonder John’ beschrijft Geert Mak zijn reis in het spoor van John Steinbeck, die in 1960 een reis door het toenmalige Amerika maakte.

Om het steeds meer veranderende Amerika te begrijpen besloot de romanschrijver en Nobelprijswinnaar John Steinbeck (1902-1968) een soort ontdekkingstocht door eigen land te maken. In een groene GMC-truck, die tevens als camper diende, reisde hij drie maanden dwars door Amerika: vanuit zijn woonplaats Sag Harbor op Long Island via de grensstreek met Canada tot Californië en via een zuidelijke route weer oostwaarts. Een tocht van tienduizend mijl, waarbij drieëndertig van de vijftig staten werden aangedaan. Steinbeck werd hierbij vergezeld door zijn poedel Charley.

Het boek dat er verslag van deed, Travels with Charley, bracht Geert Mak op het idee om een dergelijke tocht door Europa te maken. Het vormde de kiem van het omvangrijke In Europa-project. Toen Mak na het succes van In Europa de Amerikaanse journalist Robert Kaplan ontmoette, die aan de hand van een eigen reis het boek Het einde van Amerika had geschreven, zei hij: "Nu je klaar bent met Europa moet je Amerika doen, wij hebben behoefte aan een blik van buitenaf.”

Mak volgde het advies van Kaplan en besloot de reis van Steinbeck over te doen, zodat hij zijn indrukken kon vergelijken met de ervaringen die Steinbeck een halve eeuw eerder had opgedaan. Wat is er na al die jaren veranderd? Hoe ligt Amerika er nu bij? Het beeld dat Mak in Reizen zonder John schetst is vaak beduidend negatiever dan dat van Steinbeck in 1960.

Steinbeck zag Amerika veranderen van een overlevingssamenleving naar een consumptiemaatschappij, met een toenemende individualisering als gevolg. Mak treft een grootmacht in verval aan. Hij ziet grootschalige armoede, ontvolkte plattelandsgemeenten, een groeiende inkomensongelijkheid en een beroerde infrastructuur. De Amerikanen die hij ontmoet zijn veelal pessimistisch over de toekomst. Van het droomland in de jaren vijftig is nog maar weinig over.

In augustus van vorig jaar sprak Wim Brands met Geert Mak over zijn boek Reizen zonder John.

Op zondag 12 mei wordt voor de tiende keer de VPRO Bob den Uyl Prijs uitgereikt. Deze prijs is bestemd voor het beste Nederlandstalige journalistieke reisboek uit het afgelopen kalenderjaar en bestaat uit een geldbedrag van 7500 euro. Op de shortlist staan zes titels.