Boeken

Bram Enning

Prof. dr. Jan Bastiaans (1917-1997) was een van de meest invloedrijke psychiaters in naoorlogs Nederland. Psycholoog Bram Enning schetst in 'De oorlog van Bastiaans' een ontluisterend beeld van de strijd van Bastiaans en zijn patiënten.

Prof. dr. Jan Bastiaans (1917-1997) was een van de meest invloedrijke psychiaters in naoorlogs Nederland. Hij staat bij veel mensen bekend als de enige psychiater in Nederland die toestemming kreeg voor het gebruik van LSD. Bastiaans claimde grote therapeutische successen bij een bijzondere groep patiënten: de overlevenden van de concentratie- en vernietigingskampen. Psycholoog Bram Enning schetst in De oorlog van Bastiaans een ontluisterend beeld van de strijd van Bastiaans en zijn patiënten. Hij doet dit aan de hand van portretten van patiënten en ontwikkelingen in wetenschap en samenleving.

Bram Enning laat in De oorlog van Bastiaans zien hoe verzetstrijders op zoek waren naar de erkenning van hun verleden. De roerige jaren zestig en het toenemend begrip voor slachtoffers luidden het begin van het fenomeen ‘psychisch trauma’ in. Bastiaans verklaarde hun fysieke en psychische problemen aan de hand van traumatische ervaringen. Hij probeerde deze onderdrukte herinneringen van kampslachtoffers los te weken met behulp van LSD. Dit leidde soms tot pijnlijke situaties: sommige patiënten wilden zo graag erkenning en een verklaring voor hun klachten, dat ze Bastiaans vertelden over oorlogservaringen die ze in werkelijkheid niet hadden meegemaakt. De methode van Bastiaans raakte hierdoor omstreden.

Hoe kon ‘papa Bas’, zoals hij vaak door patiënten werd genoemd, zo’n succes hebben met zijn veelbesproken methode? Enning legt uit dat Bastiaans een ‘wetenschappelijke’ legitimatie gaf aan de morele verontwaardiging en het schuldgevoel na de oorlog. Zijn behandeling met lsd was levensgevaarlijk, maar veel patiënten zagen Bastiaans en zijn methode als laatste redmiddel. Met een krachtige politieke lobby, emotionele chantage en zelfs persoonlijke bedreigingen streden Bastiaans en zijn aanhangers voor het behoud van zijn methode. Zijn aanpak was succesvol, totdat Bastiaans ook de steun van ‘zijn’ verzetsstrijders verloor.