Boeken

Jonathan Franzen & Pia de Jong

De roman 'Vrijheid' van de Amerikaanse auteur Jonathan Franzen draait om een modern Amerikaans gezin. Aan de hand van de levensverhalen van de familie Berglund wordt het begrip vrijheid aan de kaak gesteld. 'Dieptevrees' van schrijfster Pia de Jong gaat over een man van middelbare leeftijd die troost zoekt bij een meisje van drieëntwintig jaar.

Net als in zijn vorige roman De correcties, die in 2001 de grote doorbraak van de Amerikaanse auteur Jonathan Franzen betekende, draait het in zijn vierde roman Vrijheid om een modern Amerikaans gezin. Aan de hand van de levensverhalen van de familie Berglund wordt het begrip vrijheid aan de kaak gesteld. Wat is vrijheid als je met elkaar rekening dient te houden?

In het voorjaar van 2008 begint de nieuwe roman van Jonathan Franzen vorm te krijgen, nadat hij als eerste de autobiografie van Patty Berglund op papier heeft gezet. Patty is getrouwd met Walter, samen hebben ze twee kinderen: zoon Joey en dochter Jessica. Als de kinderen het huis uit zijn, verhuizen Patty en Walter vanuit St. Paul, Minnesota naar Washington. Dat is het vertrekpunt van de roman, als de Berglunds genadeloos worden geportretteerd door de ogen van de achtergebleven buren in St. Paul. Patty is een hysterische moeder, die hoog opgeeft van haar oogappel Joey, terwijl ze maar niet onder ogen wil zien dat hij schaamteloos oversekst is en er republikeinse sympathieën op nahoudt. Walter is als vader tamelijk besluiteloos. Hij is een idealistische milieuactivist die intussen als jurist in zee gaat met de schadelijke steenkoolindustrie. Dochter Jessica is een boekenwurm die voor de buitenwereld nagenoeg ongrijpbaar blijft.

Vervolgens wordt de autobiografie van Patty Berglund ingezet, die ze zelf geschreven heeft op aanraden van haar therapeut. Daarin blikt Patty terug op haar jeugd, hoe ze het slachtoffer werd van een verkrachting terwijl de dader vrijuit ging, en hoe ze in haar studententijd Walter leerde kennen. Ook vertrouwt ze het papier haar overspel met Walters jeugdvriend (en muzikant) Richard Katz toe. Door toedoen van Richard, die uit wraakzucht Walter confronteert met Patty’s niets verhullende therapeutische teksten, strandt het huwelijk tussen Walter en Patty. Uiteindelijk draait het nooit op een echtscheiding uit, na zes jaar komen de twee weer samen.

In Vrijheid proberen alle individuen op hun eigen manier vrijheden te verwerven, wat onherroepelijk om compromissen vraagt. De vrijheid van de een, gaat immers ten koste van de ander. De politieke opvattingen van de opgevoerde personages staan bijvoorbeeld haaks op elkaar. Geef je de ander de ruimte? Franzen in elk geval wel. Het is een manier om het maatschappelijke en politieke debat in Amerika een stem te geven. En zijn kritiek is niet mild. Het maakt Vrijheid bij uitstek tot een boek van deze tijd.

Dieptevrees is de tweede roman van schrijfster Pia de Jong. Het boek gaat over een man van middelbare leeftijd die troost zoekt bij een meisje van drieëntwintig jaar. Bij haar hoopt hij het antwoord te vinden op de vraag die hem al vele jaren bezighoudt, het antwoord op de vraag: waarom heeft ze het gedaan?

Edmond Zwaen is een vrijgezelle, gedisciplineerd levende tandarts van zesenveertig jaar. Al jaren begint zijn dag met een duik in het zwembad, waar hij elke ochtend om zeven uur zijn vierentwintig baantjes trekt. Zijn leven krijgt kleur als hij op een avond een bericht op het antwoordapparaat heeft staan, afkomstig van een voor hem onbekende vrouw die zich als Roza voorstelt. Haar voortanden zijn gebroken. Ze vraagt of Edmond haar kan helpen, ze is nog onbekend in de stad. Hij belt haar terug, ze maken een afspraak voor de volgende dag.

De ontmoeting met Roza maakt veel in hem los. Zij herinnert hem aan zijn zus Eline. Hij helpt Roza met haar gebit. Als ze op de vervolgafspraak niet komt opdagen besluit Edmond bij haar langs te gaan. Van een huisgenoot hoort hij dat ze al twee weken niet meer thuis is geweest. Roza duikt onverwacht weer op, opnieuw wordt er een afspraak gemaakt, die wederom niet wordt nagekomen. Tot ze hem belt met de vraag of ze bij hem kan logeren. Ze is in nood. Edmond besluit om haar mee te nemen naar het vakantiehuis van zijn ouders. Het huis aan de zee waar hij in zijn jeugd veel tijd heeft doorgebracht. Het huis vol herinneringen aan Eline, de zus van Edmond die op jonge leeftijd uit het leven is gestapt.

Ze worden verliefd. Als Roza in het huis een zeemeerminjurk in een kledingkast aantreft en deze als verrassing voor Edmond aantrekt, reageert hij: “Je hebt precies haar maat.” Het is de jurk van Eline. Waarop hij zegt: “Ik heb je gevonden. Na al die jaren heb ik je eindelijk gevonden.”