Den Haag wordt vaak in twee helften verdeeld: het ‘zand’ wordt bewoond door de chique Hagenaren, terwijl het ‘veen’ de Haagse volksbuurten herbergt. Schrijfster Mensje van Keulen groeide op in het veen en was zich al op jonge leeftijd bewust van het standenverschil in Den Haag. Als kind zag ze door een kiertje in de schutting de grote tuin en de dure hond van de achterburen. Misschien ontstond op dat moment wel de scherpe blik die een groot aantal licht surrealistische verhalen opleverde. In De verhalen, de bundel die ter gelegenheid van haar 65e verjaardag en 40-jarige schrijversjubileum verschijnt, zijn uiteenlopende verhalen uit het oeuvre van Van Keulen opgenomen.
Boeken
Bianca Stigter & Mensje van Keulen
In 'De verhalen' is een groot aantal verhalen uit het oeuvre van schrijfster Mensje van Keulen opgenomen. Journaliste Bianca Stigter schrijft in 'Per ongeluk expres' gepassioneerd over kunst en cultuur in al haar verschijningsvormen.
Het korte verhaal wordt vaak beschouwd als het ondergeschoven kindje van de Nederlandse literatuur. Toch worden de verhalen van Mensje van Keulen al sinds het begin van haar loopbaan door een groot publiek gelezen en geprezen. Deze waardering blijkt onder meer uit de ontvangst van de bundel Een goed verhaal uit 2009. Dit werk leverde Van Keulen nominaties op voor zowel de Librisprijs als de Gouden Uil. In De verhalen zijn niet alleen haar eerder gepubliceerde verhalenbundels te vinden, maar ook verhalen die niet eerder werden uitgebracht.
Als kind en puber hield Van Keulen zich niet altijd aan de regels. “Nadat ik een keer een dag had gespijbeld van school, moest ik bij de directeur komen. Hij zei: “Ik geef je geen straf maar een opdracht: leer kijken.” En dat deed ik.” Dankzij deze opdracht werd Van Keulen op jonge leeftijd geïnspireerd om beter om zich heen te kijken. Al deed ze dat eigenlijk altijd al, omdat Van Keulen dankzij haar dromerige karakter graag anderen observeert.
In een recensie werd ooit Van Keulens ‘hang naar huiselijke gothic - op de wijze van Roald Dahls Tales of the Unexpected’ geroemd. Haar verhalen zijn vaak minimalistisch en tegelijkertijd onvoorspelbaar van aard, dragen een beklemmende sfeer uit en behandelen thema’s als wraak, nonchalance en menselijke zwakte. Komen deze verhalen voort uit eigen ervaringen? Van Keulen weet het niet. “Soms herinner ik me een detail dat ik heb gezien. Dat detail reikt vervolgens weer een ander leven of avontuur aan. Op een bepaald moment vraag ik me dan af of ik die avonturen nu wel of niet werkelijk gezien heb.”
Vurige betogen over een praatprogramma op televisie, een boodschappenwagentje dat voorzien is van beeldscherm en een Duitse kapel; historica Bianca Stigter draait er haar hand niet voor om. Als redactrice en recensente van NRC Handelsblad schrijft ze gepassioneerd en aanstekelijk over kunst en cultuur in al haar verschijningsvormen. In haar nieuwe boek, Per ongeluk expres, beschrijft Stigter hoe haar honger naar verbeelding wordt gestild door de meest uiteenlopende soorten kunst.
Hoe besluit Bianca Stigter of ze wel of niet over een onderwerp gaat schrijven? “Dat is een soort klik. Ik wil ergens over schrijven als ik het kunstwerk zie en het vervolgens zo fantastisch vind dat ik er andere mensen over wil vertellen of het verder wil onderzoeken.” Die klik voelde Stigter bij de beelden van de Britse beeldhouwer Anish Kapoor en de schilderijen van de Nederlandse kunstschilder Adriaan Coorte, maar ook bij fossielen, plastic en webcambeelden van een koffiepot.
Stigters grote interesse in kunst en cultuur komt voort uit een honger naar fictie en verbeelding. Stigter: “Na een werkdag voel ik dat ik iets moet zien wat niet bij mijn eigen leven hoort. Ik wil vervoerd worden naar een andere plek. Dat kan uiteenlopen van een sitcom op televisie tot een mooi boek. Kwaliteit is daarbij niet zo belangrijk; het is meer de behoefte aan iets wat je weghaalt uit je eigen bestaan.” Vroeger was het veel lastiger om een intieme blik te werpen op het leven van een personage dan vandaag de dag, geeft Stigter aan. Toen was je toegewezen op boeken en films, terwijl je tegenwoordig dankzij bijvoorbeeld de webcam slechts één muisklik verwijderd bent van de privéwereld van een onbekende.
Er zijn meer voorbeelden van kunstwerken die dankzij de voortgeschreden technologie tegenwoordig ook door amateurs gemaakt kunnen worden. Door middel van hoogstaand knip- en plakwerk creëerde de kunstenaar Joseph Cornell in 1936 de film Rose Hobart. Deze film bestaat uit aan elkaar gemonteerde beelden van de Amerikaanse actrice Hobart. Vandaag de dag zijn op YouTube duizenden soortgelijke hommages aan bekendheden te vinden. De techniek, zo zegt Stigter, heeft het combineren van beelden voor iedereen mogelijk gemaakt.
Kunst kan grote indruk maken, bijvoorbeeld door het gebruik van vooruitstrevende technieken, maar kunst kan ook ontroeren. Als voorbeeld toont Stigter een film over een leprakolonie die de Perzische dichteres Forugh Farrokhzâd maakte. Stigter: “Het is een dorpje waarin mensen die aan lepra lijden worden opgesloten. In de film zie je een man die vanwege zijn aandoening met krukken loopt. Een meisje dat net als de man aan lepra lijdt, pakt zijn kruk en gebruikt het als stokpaard. Een ontroerend beeld. Farrokhzâd laat hiermee op poëtische wijze zien dat ook hier het leven blijkt door te gaan.”