Buitenhof: 20 april

vredesonderhandelingen Oekraïne Rusland

De Amerikaanse minister van Buitenlandse zaken stelde afgelopen week dat het een kwestie is van dagen, niet van weken, voordat Amerika besluit of het de stekker trekt uit de vredesonderhandelingen tussen Oekraïne en Rusland. Dit werd later ook bevestigd door president Trump. In Buitenhof: minister van Defensie Ruben Brekelmans over de gevolgen voor Europa en de oorlog in Oekraïne.

‘Het was wel verrassend maar ik vertrouwde het niet’, aldus Brekelmans over het plotse staakt-het-vuren van de Russische president Poetin. 'Het was een symbolische boodschap om de schijn te wekken dat Rusland wil meebewegen en meedenken met de Amerikanen', denkt Brekelmans. Een bestand van 30 uur stelt volgens de minister niets voor: ‘alsof je iemand zijn arm afhakt en zegt van: je mag een dag je duim terug hebben.’  

De verhoudingen tussen de VS en Europa zijn sinds het aantreden van Donald Trump  gespannen. Toch is Brekelmans ervan overtuigd dat de Amerikanen hun NAVO-verplichting en artikel 5 zullen blijven nakomen: 'dat commitment is ijzersterk'. 

Eén van de uitkomsten van de Voorjaarsnota is dat Defensie 1,1 miljard euro meer te besteden heeft. Dat komt bovenop de extra miljarden uit het regeerakkoord die de Defensieminister in staat stellen ‘om hele belangrijke investeringen te kunnen doen en ervoor te zorgen dat we die groei van de krijgsmacht ook onverminderd kunnen voortzetten’. Of Nederland uitkomt op 3,5 % defensiebudget valt te bezien: 'dat vraagt om moeilijke politieke keuzes, die we als coalitie zullen moeten maken.’ Volgens Brekelmans hoeft dat niet vandaag: 'het gaat om een groeipad voor de middenlange termijn'. 

Lees meer:

• Poetin kondigt eenzijdig bestand af voor Pasen, Zelensky reageert sceptisch (NOS)
• Rubio: VS besluiten ‘komende dagen’ of vredesinitiatief Oekraïne haalbaar is (de Volkskrant)
• Poetin kondigt eenzijdig bestand af voor Pasen, Zelensky reageert sceptisch (NOS)
• Pentagon turmoil deepens: Top Hegseth aide leaves post (Politico)
• Onenigheid in coalitie over defensie-uitgaven: in de Voorjaarsnota is 700 miljoen vrijgemaakt, maar er zijn vele miljarden nodig (NRC) 
• Defensieminister wil extra onderzoek naar verantwoordelijke commandant Hawija (RTL Nieuws)  

politieke breuk volgt politiek akkoord

Een politiek akkoord op vrijdagmiddag, een politieke breuk op vrijdagavond. Na een hectische Haagse week waarin de Voorjaarsnota werd afgerond, maakte NSC-leider Pieter Omtzigt bekend dat hij uit de politiek stapt. Wat betekent dit voor de verhoudingen in coalitie en de toekomst van het kabinet Schoof? Politiek verslaggever Lamyae Aharouay (NRC) schuift aan.

De politieke exit van Pieter Omtzigt laat zijn partij NSC ‘in verwarring’ vertelt onze politiek duider Aharouay. Ze wijst op berichten op sociale media van NSC’ers: ‘die waren overvallen en verrast’. Volgens Aharouay 'was het interessant om te zien dat heel veel NSC-bewindspersonen aanschoven bij praatprogramma's’ om te verkondigen dat ‘het gedachtegoed van Pieter Omtzigt in veilige handen’ is bij hen.  

De afgelopen dagen noemt Aharouay 'een klein beetje hallucinerend’, met enerzijds de ontwikkelingen op het ‘wereldtoneel met een handelsoorlog’ en anderzijds het ministerie van Financiën in Den Haag ‘waar de blikken eigenlijk toch wel heel erg naar binnen waren gericht’. Kijkend naar de Voorjaarsnota stelt de politiek duider vast dat iedere partij iets heeft bereikt voor de eigen achterban, ‘maar je kan niet spreken van lange termijn investeringen. Van grotere ideeën die iets verder denken dan het hier en nu’. 

Lees meer:

• NSC-leider Omtzigt verlaat politiek: 'Herstel burn-out lukt niet' (NOS)
• Pieter Omtzigt in de peilingen: van 'mogelijk premierskandidaat' naar 'impopulaire twijfelaar' (EenVandaag) 
• Uitstel van bijna gratis kinderopvang en een verholen lastenverzwaring: hier ligt de financiële pijn in de voorjaarsnota (de Telegraaf)
• Omtzigt doet stiekem mee, Wilders ontploft en minister dreigt op te stappen: zo gingen onderhandelingen voorjaarsnota (Algemeen Dagblad) 

academische vrijheid wereldwijd onder druk

De oudste universiteit van Amerika is het nieuwste doelwit in de strijd tegen woke en vermeend antisemitisme van de regering-Trump. De president heeft deze week miljarden aan federale steun bevroren en dreigt nu ook de fiscale voordelen van de universiteit aan te pakken. Zijn eis: Harvard moet onder meer haar diversiteitsbeleid laten vallen. Wat betekent deze confrontatie voor andere universiteiten in de VS en Europa? Hierover bijzonder hoogleraar aan Harvard en hoogleraar Rechten van de KU Leuven Alain Laurent Verbeke. 

‘Hij trekt de rechtsspraak in twijfel, hij valt de pers aan, hij valt nu de universiteiten aan’, vertelt Verbeke. Dat juist universiteiten doelwit van Trump zijn verbaast Verbeke niet. Op universiteiten geldt immers 'een houding van twijfel.’ Dat staat volgens de hoogleraar haaks op wat Trump wil: 'die wil controle. En hij wil een overname doen van het intellect.’ ‘Hij wil geen dialoog. Hij wil dicteren’.  

De Harvard hoogleraar is ook kritisch op de universiteiten: ‘universiteiten zij te uni-dimensioneel meegegaan met de radical left, in de radicalisering van woke, in een gedachtenpolitie en in een cancelcultuur’. Volgens Verbeke moet er op universiteiten ruimte zijn voor ‘kritische dialoog en van mening kunnen verschillen. Het recht om beledigd te worden is volledig verdwenen’, zegt hij.  

Lees meer

• De brief van regering Trump aan Harvard
• Harvard trotseert Trump, gaan de andere universiteiten dit voorbeeld volgen? (Trouw)
• Scientists worry about free speech rights under the Trump administration (NPR)
• Columbia University caves to demands to restore $400m from Trump administration (the Guardian)
• Trump Officials Blame Mistake for Setting Off Confrontation With Harvard (The New York Times)

vanuit de coulissen van de macht

In zijn nieuwe boek Wisselwachter beschrijft Geert Mak de Amerikaanse periode onder het presidentschap van Franklin Delano Roosevelt: 1933-1945. En over de relatie met Europa vanuit Amerikaans perspectief. Voortdurend dringen de parallellen met de huidige tijd op. Hoe houden we de democratie overeind? Hoe kon Amerika in korte tijd overschakelen naar een oorlogseconomie? En hoe komt het dat Europa zo afhankelijk van Amerika is geworden?

Hoofdpersoon in Wisselwachter is echter niet Roosevelt. Aan de hand van de in Nederland vrijwel onbekende Harry Hopkins, Roosevelt grootste vertrouweling, schetst Mak de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog. En hoe Hopkins vanuit de coulissen van de macht een groot aandeel had in het sociaal-economisch overheidsprogramma New Deal, én, na 1940, in het geallieerde bondgenootschap dat nazi-Duitsland versloeg.

‘Vroeger moesten sommige wissels met de hand bediend worden. Dat was eigenlijk een hele nederige baan. Alleen als je het fout deed, dan denderde de trein totaal de foute kant op. Dus hij is een wisselwachter van de geschiedenis geweest. Een bescheiden, maar toch tegelijk hele belangrijke rol.’ Hopkins speelde op de achtergrond een belangrijke rol in de verhoudingen tussen Churchill, die het Brits imperium in stand wilde houden en Roosevelt, met een drang naar verdere democratisering.  

Volgens Mak zijn er veel paralellen te trekken met nu en hij haalt woorden van de Amerikaanse journalist en schrijver Marta Gellhorn aan: het fascisme verslaat de democratie niet. De democratieën gaan aan zichzelf ten onder; aan hun luiheid, decadentie en gemakzucht. 'Dat had iemand gisteren wel kunnen schrijven’, aldus Mak. Daarnaast wijst hij erop dat ‘de wereld echt in brand staat’, ‘maar de Kamer praat eindeloos over 4% btw-verhoging'. Volgens hem is dat typisch Nederlands: ‘wij zijn pathologisch neutraal, we willen het liefst weer onder de dekens kruipen’. 

Aan het eind van deze Buitenhof op paaszondag herinnert Mak eraan dat we moeten leren van de jaren 30. ‘Amerika pakte toen zijn potentie en de mogelijkheden die het had. En Europa heeft die mogelijkheid ook. En daar moeten we nu echt keihard mee aan de gang’. 

Lees meer:

• Franklin Delano Roosevelt Fotobilbliotheek
• Biography | Martha Gellhorn (PBS)
• Onterecht uitgezette Abrego Garcia 'niet langer in beruchte gevangenis' (NOS) 

meld je aan voor de nieuwsbrief

Krijg als eerste te horen wie er zondag aanschuift voor een mooi gesprek, stevige discussie of goed debat. En krijg na de uitzending een nieuwsbrief met Het beste van Buitenhof. Schrijf je in voor de nieuwsbrief via onderstaand formulier.