In de eerste aflevering van een nieuw seizoen besteedt De slag om Europa aandacht aan de controverse rond privatisering van drinkwater.

Weinig Nederlanders zijn het afgelopen jaar de straat opgegaan om met spandoeken en protestborden te demonstreren tegen de mogelijke privatisering van ons drinkwater. Terwijl het gros van de Nederlanders zonder nadenken thuis zijn kraan opendraaide om een glas met water te vullen, het bad te laten vollopen of om de handen te wassen, werd elders in Europa wel verhit geprotesteerd. Dat gebeurde de afgelopen jaren in landen als Portugal en Griekenland. Maar volgens sommigen liep ook Nederland het risico dat het water in commerciële handen kwam.

In de eerste aflevering van een nieuw seizoen besteedt Slag om Europa aandacht aan deze controverse. Sinds de noodlijdende Zuid-Europese landen Griekenland, Spanje en Portugal geld ontvangen uit het Brusselse noodfonds, worden ze door de trojka van de Europese Unie, Internationaal Monetair Fonds en Europese Centrale Bank gedwongen om talloze staatsbedrijven in de verkoop te doen. Dat hield in dat ook publiek geleide waterbedrijven in private handen kwamen. Dit leidde tot veel onrust, zoals in het veelvuldig in de pers aangehaalde Noord-Portugese stadje Paços de Ferreira, waar de bevolking naar eigen zeggen veel meer voor het water is gaan betalen. Water dat bovendien van mindere kwaliteit is dan vroeger, toen de staat het nog leverde.

richtlijn

De beschikking over water is een mensenrecht, zo hebben de Verenigde Naties recent vastgesteld. Water is leven. Dat leven mag niet in handen vallen van bedrijven als Nestlé, Coca Cola, Veolia en Suez, redeneren wateractivisten, die liever reppen over het ‘blauwe goud’. Maar ook de gewone burger ziet dit allerminst zitten. Eerder dit jaar leidde het allereerste Europese burgerinitiatief tot een waterpetitie die door 1,5 miljoen mensen ondertekend werd. De ondertekenaars waren geschrokken van een Europese richtlijn waaraan eurocommissaris Michel Barnier al een tijdlang sleutelde. Met deze richtlijn wilde de Fransman, die over de Interne Markt van Europa gaat, eenvoud aanbrengen in de concessies die bedrijven van overheden kunnen krijgen om voor bepaalde tijd publieke diensten uit te voeren, zoals de levering van energie, telefonie, openbaar vervoer, maar ook de watervoorziening.

duurder

Toen het waterprotest losbarstte deed Michel Barnier er alles aan om de geest terug in de fles te krijgen. Herhaaldelijk bezwoer hij dat lokale overheden zelf kunnen beslissen wie de watervoorziening afhandelt. Er was absoluut geen sprake van druk om te privatiseren. Ook op Wereld Water Dag in maart dit jaar onderstreepte hij dat er in het geheel geen sprake was van een Brusselse lobby in die richting. Maar wie vertrouwt Barnier, een man afkomstig uit Frankrijk, het land waar de watervoorziening al wel geprivatiseerd is en de grote waterbedrijven Veolia en Suez over de hele wereld voorraden willen opkopen?

Overigens was een voorganger van Barnier, toenmalig eurocommissaris Frits Bolkestein, wel degelijk een uitgesproken voorstander van water in handen van het bedrijfsleven. In een speech in 2001 benadrukte de VVD’er dat liberalisering van de nutssectoren cruciaal is om economisch concurrerend te blijven. Hij gaf toe dat het water in Groot-Brittannië duurder geworden was nadat de overheid zijn handen er vanaf getrokken had. Maar dat kwam, aldus Bolkestein, omdat de bedrijven investeringen moesten doen die de Britse overheid nagelaten had.

ophef

Weerstand tegen privatisering is niet meer van deze tijd, wist Bolkestein te vertellen. Hij hekelde in zijn toespraak de Haagse politici die ‘met weemoed’ hunkeren ‘naar de goede oude tijd waarin Vadertje Staat nutssectoren beheerde. Maar die tijd is voorbij.’

Ironisch genoeg lijkt ook de tijd van Bolkestein voorbij. Eerder dit jaar meldde Hans van Dijk, emeritus hoogleraar Drinkwatervoorziening, dat de EU wel gek zou zijn om de privatisering van de watervoorziening erdoor te drukken. Door misstanden in landen als Bolivia, de Filipijnen en Canada is volgens hem het animo hiervoor sterk gedaald, ook in Brussel. ‘De ophef lijkt mij een storm in een glas water.’

In juni besloot eurocommissaris Barnier om de watersector gewoon uit zijn richtlijn te verwijderen. Tegen al het wantrouwen kon hij niet op. ‘Ik geloof dat we dit belangrijke dossier nu kunnen sluiten’, sprak hij hoopvol.

De Slag om Europa, maandag 14 oktober, Nederland 2, 20.25 uur