De leider van de Islamitische Staat, Abu Bakr al-Baghdadi, is vrijdag gekozen tot Dictator van het Jaar 2015. Dat gebeurde in het VPRO-radioprogramma Bureau Buitenland, dat deze maand de ‘dictatorverkiezingen’ organiseerde. Een jury onder leiding van Eduard Nazarski, directeur van Amnesty, koos hem uit zeven kandidaten.
De jury benadrukt in het eindoordeel Al-Baghdadi’s buitensporige geweld en het feit dat hij zo machtig blijft zonder zichtbaar te zijn. Gezien die onzichtbaarheid is het des te opmerkelijker dat Al-Baghdadi zo’n blijvende aantrekkingskracht weet uit te oefenen op radicaliserende jongeren, vindt de jury. Daarnaast heeft hij de titel verdiend doordat het hem, ondanks het ontbreken van vaste grenzen van het kalifaat, toch is gelukt om iets van een staat op te bouwen.
Naast Eduard Nazarski bestond de jury uit Rianne Letschert, professor Internationaal Recht aan de Universiteit Tilburg, en Frank Schaper, auteur van het recent verschenen boek ‘Het Dictatorvirus’.
De focus van deze ludieke verkiezingen waren gericht op aankomend repressief talent; de dictators in de dop. Nog geen perfecte tirannen, maar wel potentiële despoten die in 2015 hebben laten zien zich al aardig te bekwamen in marteling en censuur.
Een maand lang droegen journalisten en andere deskundigen kandidaten aan, waaronder Vladimir Poetin van Rusland, Abdul Fatah al-Sisi van Egypte en zelfs een westerse bondgenoot als Recep Tayyip Erdoğan van Turkije. Die laatste verloor overigens maar nipt van Al-Baghdadi.
“Dictators laten zich natuurlijk niet verkiezen,” zegt Herman Schulte Nordholt, eindredacteur van Bureau Buitenland. “Maar we wilden de fenomenen dictatuur en democratie eens anders bekijken. Het werpt vragen op: wat maakt iemand een dictator? En hoe worden democratieën ondermijnd? Niet zelden door leiders die zelf gewoon gekozen zijn en populair onder de eigen bevolking.”
De jury spreekt van een groeiend aantal schijndemocratieën waar leiders via een achterdeur proberen toch absolute macht te krijgen. Dat autoritaire regimes zich steeds agressiever opstellen tegen haar burgers was ook een van de conclusies van het deze week gepresenteerde rapport van de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW). Met veel gevoel voor symboliek werd dat rapport gepresenteerd in Turkije, waar volgens HRW vooral de persvrijheid sterk onder druk staat.
Dictatortalent Al-Baghdadi krijgt namens Bureau Buitenland de Dictatorstrofee 2015 uitgereikt, bestaande uit een oneervolle vermelding en een enkele reis naar het Internationaal Strafhof in Den Haag.
Luisteraars van Bureau Buitenland konden via Twitter en de website meestemmen voor de publieksprijs. Deze is met vlag en wimpel gewonnen door de Turkse leider Recep Tayyip Erdoğan: hij ontving maar liefst 82,2% van de stemmen.