Alleen de zwetende broodjes met kaas verraden de hoge temperatuur in de
glazen toren boven de concertzaal. Haar ogen volgen onafgebroken twee
televisieschermen. Op de bovenste speelt haar nieuwe film Rosenstrasse. Die
eronder registreert de dirigent Jaap van Zweden en het Radio Philharmonisch
Orkest, die een steile brandtrap lager zitten.
Van Zweden krijgt via
een koptelefoon het tempo aangegeven. Het draait allemaal om synchronisatie in
beeld en geluid. Tussen elke track door belt componist Loek Dikker even naar
beneden: 'Jaap. . . heel mooi. Maar zou je het nu nog een keer kunnen doen
zonder de herhaling?'
'In vergelijking met de Amerikaanse
filmindustrie worden er in Europa weinig soundtracks met een orkest opgenomen',
zegt Dikker. 'Meestal kiest de regisseur voor een klein ensemble of voor
elektronische muziek.' Musici slagen er niet in om de filmmakers te overtuigen
dat hun bijdrage veel groter is dan het geld dat er in wordt gestoken.' Dat het
nu wel gebeurt, komt door de Nederlandse financiers die tien procent inbrengen
van de totale kosten van Rosenstrasse (6,2 miljoen euro). De Nederlandse euro's
moeten ook in eigen land worden uitgegeven. Behalve zeven acteurs heeft Von
Trotta een componist, dirigent en orkest uit Nederland.
Dikker: '
Regisseurs moeten het bedrag vrijmaken voor de muziek die de film nodig heeft.
Natuurlijk is het onzin om 200 duizend euro te reserveren als je alleen een
trommel nodig hebt.'
Dikker componeert al ruim twintig jaar
filmmuziek. Voor de soundtrack van Body Parts kreeg hij een Saturn Award; in
Nederland werd hij met een Gouden Kalf onderscheiden voor de muziek van Paul
Verhoevens De vierde man.
'Loek heeft me twee dagen uitgehoord wat ik
precies wilde vertellen', zegt Von Trotta. 'Het gaat over de herinnering van
twee vrouwen. Zij hebben met nog honderden andere arische vrouwen voor de
vrijlating van hun joodse echtgenoten gedemonstreerd. In Berlijn tijdens de
Tweede Wereldoorlog. Mijn film is geen Lustspiel. Ik wilde de muziek daarom
graag minimalistisch houden.' De kracht zit in de emotionele spanning van de
herinnering en niet in uiterlijk vertoon. Die herinnering is pijnlijk en
beklemmend en dat wordt door de muziek ondersteund.
Dikker: 'Het
hoeft niet gelijk bombastisch en kitscherig te worden als negentig instrumenten
tegelijk worden ingezet. Kitsch ontstaat als je te veel clichés gebruikt., als
een witte boterham met zoet beleg. Maar je kunt ook een bruine boterham nemen,
dan heb je ook gegeten. Met een orkest heb je een keuze uit verschillende
klankkleuren en kun je groot of klein schrijven. Je mag best emotie laten horen
. Componisten en kunstenaars zijn daar te bang voor. Ze denken dat ze cultureel-
politiek incorrect zijn. Dat is fout. Het maakt niet uit of je schrijft voor een
viool, piano of een heel orkest, je hoort dezelfde muziek.'
Bij
traditionele films versterkt de muziek de emotie. Als iemand huilt wordt het
drama nog groter gemaakt. Von Trotta: 'Dat is de meest banale vorm van
filmmuziek. Het is juist leuk om te dissoneren, dan hangt er wat irritatie in de
lucht. We houden absoluut geen rekening met het ritme van bijvoorbeeld de
looppas. Dan wordt het een cartoon van Mickey Mouse. Het moet wel abstract
blijven.'
'Wunderschön!' De Duitse regisseur Margarethe von Trotta is tevreden. Maar de laatste tracks moeten nog worden ingespeeld - helemaal ontspannen kan ze nog niet.