De eerste speelfilm van Aleksei Fedorchenko, Silent Souls, is een compacte en gelaagde film over de bijna-vergeten cultuur van de Merja – een van oorsprong Finse stam uit het noorden van Rusland. In gesprek op het International Filmfestival Rotterdam zegt regisseur Aleksei Fedorchenko: ‘Ik heb dit scenario gekozen omdat het een goed scenario is. Niet omdat het over de cultuur van de Merja gaat.’

Het imposante postuur van Fedorchenko doet vermoeden dat hij de directeur is van een grote fastfoodketen en wat hij zegt lijkt afkomstig van een ongeïnteresseerde afdelingschef; het scenario is goedgeschreven en de cameraman deed zijn werk goed.  Waar heeft Fedorchenko dan zijn stempel op gedrukt? ‘Ik creëer altijd een zeer goeie sfeer op de set; rustig en gemoedelijk. Iedereen heeft z’n eigen verantwoordelijkheid en ik als regisseur doe maar wat. Maar alle films die ik maak beschouw ik wel echt als de mijne. Ik werk niet op bestelling en ik werk niet met scenario’s die mij worden opgedrongen.’

In Silent Souls volgen we twee mannen die in dezelfde fabriek werken. Wat begint als een gewone werkdag, verandert wanneer een van de mannen vertelt dat zijn vrouw is doodgegaan en dat hij haar volgens traditie wil cremeren. Samen beginnen ze aan een melancholische roadtrip, met het dode lichaam van Tanya op de achterbank. De doodsoorzaak van Tanya blijft onbekend. Op de vraag waarom dit onbesproken blijft, haalt Fedorchenko zijn  schouders op: ‘Iedereen sterft.’ 

De voiceover vertelt het verhaal als een poëtische herinnering, waarin enkele merkwaardige gebruiken, zoals kleurige vlechtjes vastmaken in het schaamhaar van de bruid, eerbiedig en fraai in beeld komen. De tradities suggereren antropologische diepgang, maar worden puur symbolisch ingezet en berusten niet op de waarheid: ‘In Rusland is het volk de Merja bekend, maar over de cultuur weet men bijna niks. Er bestaan hierover namelijk geen geschreven bronnen,’ aldus Fedorchenko.

De toon van Silent Souls is kalm, ontroerend en ietwat zwaarmoedig. Grote onderwerpen als de dood, liefde en vergankelijkheid komen aan bod in een geconcentreerd verhaal van slechts 75 minuten. De intense sfeer van de film wordt medebepaald door de sterke cinematografie van cameraman Michail Krichman. Door de cameravoering krijgt het landschap de mythische lading die de Merja haar in de film toeschrijven. Fedorchenko beaamt dat Krichman zijn werk goed deed: ‘Hij wist van bijna niks iets heel moois te maken. Ik heb hem gewoon zijn werk laten doen.’

Een remedie tegen verdriet vinden de mannen wanneer ze op straat door twee vrouwen worden aangesproken. De voiceover vertelt: ‘Een levende vrouw is als een rivier die rouw wegneemt. Jammer dat je daar niet in kan verdrinken.’ De scène die volgt is een zeer abstracte seksscène . In één camerabeweging vanaf de voeten naar boven, komen twee totaal verschillende naakte vrouwen in beeld. Ze liggen naast elkaar en alleen de gezichtuitdrukkingen zijn genoeg om een seksscène te suggereren: cinematografische verbeeldingskracht op topniveau. En Fedorchenko is hier trots op: ‘Dit is zonder twijfel een van de beste erotische scènes ooit gemaakt in de hele geschiedenis van de wereldcinema.’

Toch denkt niet iedereen er zo over. Een van de meest opvallende reacties die de regisseur is bijgebleven kwam van een oud vrouwtje na een vertoning ergens in Siberië. ’Zij vond dat deze film nooit meer vertoond mocht worden. Zulke trieste, melancholische landschappen, daar kan geen seks in. Maar ik vind dat seks in elk landschap kan .’