In Under the Skin speelt Scarlett Johansson een sexy alien die in Schotland eenzame mannen verleidt, meelokt en vermoordt. De scènes in Glasgow werden gefilmd met verborgen camera’s.

De beste film die ik 2013 zag was Jonathan Glazer’s Under the Skin. Dat was op het filmfestival van Toronto. Ruim een jaar later wordt die film nu ook in Nederland uitgebracht. Goddank, want Under the Skin is geen gemakkelijke film. Het helpt wel dat je hem alsvolgt kan vermarkten: Scarlett Johansson speelt een sexy alien die in Schotland eenzame mannen verleidt, meelokt en vervolgens vermoordt.

Die blurb doet totaal geen recht aan de film, maar het lokt wel mensen naar de bioscoop. Het goede van Under the Skin is dat je hem moeilijk kunt beschrijven. Je zal hem moeten ondergaan. De film is – heel losjes – gebaseerd op de gelijknamige sf-roman van de Nederlandse Schot (of Schotse Nederlander) Michel Faber. Waar die roman tamelijk expliciet was over wat de door Johansson gespeelde alien op aarde uitvoert, blijft Glazer bewust vaag. In Toronto legde hij uit waarom.

Jonathan Glazer: ‘Ik had wel kunnen vertellen waarom ze die mannen nodig had, maar hoe meer ik zou uitleggen, hoe minder alien ze zou worden. Voor mij was het belangrijk dat ze een alien zou blijven. Dat je aan het eind van de film eigenlijk nog niets van de aliens weet, maar wel dat je een film lang in de nabijheid van eentje bent geweest. Het gaat mij om de reis die ze maakt. Van een ‘het’ naar een ‘zij’. Ik wil laten zien hoe iets een individu kan worden. Hoe een object leert voelen en begrijpen. Snap je? Wie de aliens zijn, waar ze vandaan komen en wat ze hier willen, is voor mij van secundair belang.’

Hollywood-ster Scarlett Johansson speelt deze ‘woman who fell to earth’. Was het moeilijk haar voor de film te interesseren?
‘Scarletts veelgeprezen schoonheid is belangrijk voor de rol. Want ze is dan wel een alien, haar lichaam is heel menselijk. Ik had haar al heel vroeg in gedachten. De eerste keer dat we elkaar ontmoetten hebben we het niet eens over de film gehad. Ik wilde zien wat voor indruk ze in levenden lijve maakt, hoe ze zich beweegt en wat ze denkt. Later hebben we de eerste versie van het script besproken en toen klikte het.’

Er zit een prachtige, beklemmende scène in de film waarin we op grote afstand zien hoe een echtpaar verdrinkt in de oceaan als ze hun hond proberen te redden. Dat zag er gevaarlijk echt uit...
‘Dat waren ervaren zeezwemmers. En al waren ze dicht bij de rotsen en was het halfdonker, toch maakten we ons weinig zorgen over hun veiligheid. En dan nog, soms moet je ingecalculeerde risico’s nemen. Want het voelt gevaarlijk, omdat het ook echt gevaarlijk is. Het idee achter die scène is dat wij meeleven met wat we zien gebeuren. Wij zien dat drama zich voor onze ogen afspelen en trekken ons het lot van die mensen aan. Dan richt ik de camera op haar en bij haar gebeurt er helemaal niets. Zij herkent het drama niet. In de afwezigheid van de empathie herkennen we haar als een alien. Ze kijkt ernaar als een luipaard naar een impala. Als de oceaan. Onverschillig en emotieloos.’

© IMDB

Wat me opvalt is dat u haar steeds een ‘zij’ noemt, terwijl ze eigenlijk nog steeds een ‘het’ zou moeten zijn...
‘Klopt, klopt. Maar er komt ook een moment in de film waarop je accepteert dat ze een zij is, of op zijn minst dat ze een zij wil worden. Dat is ook de bedoeling van de film. Dat we samen met haar op reis zijn .’

Ze is ook letterlijk veel op reis. In een wit busje rijdt ze door Glasgow op zoek naar eenzame mannen. Die scènes zien er levensecht uit. Waren ze moeilijk te filmen?
‘Het moeilijkst was het om Scarlett zo te vermommen [in de film draagt de blonde actrice een zwarte pruik] dat we haar konden filmen in echte situaties. Niet op een set, maar in de werkelijkheid. Want al die scènes in Glasgow op straat en in het witte busje zijn gefilmd met verborgen camera’s. Zodat de mensen om haar heen gewoon doorgaan met hun alledaagse dingen en nauwelijks acht op haar slaan.’

Kan dat zonder toestemming?
‘Die vroegen we achteraf. Renden we als gekken achter de mensen aan en vroegen hun of we alsjeblieft mochten gebruiken wat we net hadden gefilmd. Er is veel moois gesneuveld omdat we geen toestemming kregen .’

Waren die scènes moeilijk voor Johansson?
‘Jazeker . Het was een groot risico, want je wist van tevoren nooit of er iets bruikbaars zou ontstaan. Maar het is een heel verleidelijk, verslavend risico. Neem de scène waarin ze valt en mensen helpen haar overeind. Ik denk dat we haar zes keer hebben laten vallen. Elke take was anders, want je hebt steeds andere mensen die haar overeind helpen. Vooraf gokten we erop dat dat zou gebeuren. Dat mensen haar overeind zouden helpen en vragen of ze zich oké voelde, of ze een glaasje water wilde. En daarna weer gewoon verder gaan met hun leven. Die menselijke warmte is de lijm die ons mensen bij elkaar houdt. Dat was ook de bedoeling. Dat wij, net als de alien, daar getuige van zouden zijn. En dat kon alleen als die warmte van echte mensen kwam, niet van acteurs.’

Werd ze wel eens herkend als de actrice Scarlett Johansson?
‘Een paar keer. Dan vroegen ze: bent u die filmster? Want de Schotse kranten hadden wel gemeld dat ze in Glasgow was voor opnamen. Toch waren dat er maar een paar. Gelukkig, want de ontmoetingen moesten echt zijn. Ik wilde dat de film voelde alsof die zich nu, letterlijk vandaag, afspeelde in de echte wereld. Dat ze toevallig deze man aansprak, en dat de film compleet anders was geworden als ze iemand anders had aangesproken.’

Wat ook min of meer zo is, want als je heimelijk beelden schiet heb je geen enkele controle. Hoe is dat voor een regisseur?
‘Heerlijk. Volkomen bevrijdend. Als ze mij de kans hadden gegeven zat ik nu nog steeds in dat witte busje te filmen.’

Meer over Under the Skin