Bonnie en Clyde
Zo kreeg Layla M. steeds meer gestalte: een hoogopgeleid meisje uit een geassimileerd Marokkaans gezin dat op zoek is naar haar eigenwaarde en verwikkeld raakt in een heftige liefdesaffaire. Die geliefde blijkt een aankomend jihadstrijder die overal in het land jongeren tot de islam probeert te bekeren. Eilander trok aanvankelijk alle registers open: ‘In eerdere versies gingen ze als een soort Bonnie en Clyde door het land, bezochten gevaarlijke praatgroepen en discussieerden met jochies in coffeeshops.’
Tijdens het schrijven werd Eilander voortdurend ingehaald door de actualiteit. In het Midden-Oosten werd de situatie steeds onoverzichtelijker en na verschillende aanslagen nam ook in Europa de spanning toe. Hij liet zich verleiden om in het script de oorlog in Syrië te duiden en tegelijkertijd het gedrag van de jihadisten in een sociologische context te plaatsen. Eilander: ‘Maar dat leidde tot een heel lelijke versie van het script. Uiteindelijk kwamen we terug bij het basisidee.’
De Jong: ‘We besloten om dicht bij het hoofdkarakter te blijven. We wilden haar zo gedetailleerd mogelijk in haar omgeving plaatsen. Pas toen we ons weer gingen focussen op Layla’s karakter ging het script vliegen. Het werd meteen een universeler verhaal: een meisje dat haar plaats in de wereld probeert te vinden. Layla heeft behoefte aan warmte en waardering en wil tegelijkertijd haar eigen keuzes maken. Hoe wordt ze beïnvloed door haar omgeving? Hoe verhoudt ze zich tot haar vader en moeder? Zo’n verhaal kun je als kijker minder gemakkelijk naast je neerleggen.’
Terwijl Eilander schreef, dook De Jong vol in de Marokkaanse gemeenschap: ‘Als je niet zelf deel uitmaakt van een groep moet je het wel goed uitzoeken. Net als bij mijn film Uitgesloten over jehova’s getuigen. Eerst moet je alles weten, daarna kun je pas abstraheren. Daarom zat ik vaak in de moskee en was ik bij zusterbijeenkomsten. Ik ben heel dichtbij gekomen.’
Kattenkop
Is het script eenmaal afgerond dan moet een scenarioschrijver maar afwachten wat de regisseur ermee doet. Bij eerdere producties maakte Eilander mee dat buiten zijn medeweten cruciale scènes werden geschrapt. Ook ditmaal moest hij het uit handen geven. Bij de casting werd het voor hem pas echt spannend. Het meisje dat een paar jaar heel dicht bij hem was geweest, zou straks een gezicht krijgen en tot leven komen: ‘Toen Nora [El Koussour, die de hoofdrol kreeg] zich aandiende, twijfelde ik, terwijl Mijke meteen iets in haar zag.’
De Jong: ‘Casting is een volkomen intuïtief proces. Daar ben ik best goed in, al zeg ik het zelf. In een split second weet ik het. Dat was bij Nora ook zo. Gek genoeg bleek ze behoorlijk tegengesteld aan de karaktertrekken uit het script. Geen kattenkop, niet iemand die meteen van zich afbijt. Eigenlijk werd ik extra getriggerd toen zich bij de casting een andere Layla voordeed.’
Eilander grinnikt: ‘Ja, dat was even schrikken hè; die Layla uit het script, die altijd meteen in de aanval wilde, leek verdacht veel op jou.’
De Jong haalt grijnzend haar schouders op: ‘Eh, zo was ik vroeger misschien. Een beetje.’
Dan vertelt ze dat ze na de casting van Nora in de regie de keuze maakte om Layla en Nora te laten samenvallen: ‘Ik wilde niet dat ze voortdurend bovenop haar tegenspeler Ilias zou springen als er iets gebeurde dat ze niet begreep of waar ze het niet mee eens was. In de film reageert ze rustig en geaard op heftige dingen. Waardoor je als kijker geneigd bent te denken: doe iets! Maar daarin toont ze zich juist heel wijs. Dat schuurt en dat vind ik juist mooi. Want Layla verliest zichzelf niet.’
Eilander: ‘Ondanks alles blijft ze de Amsterdamse die altijd haar woordje klaar heeft.’