La vérité: Catherine Deneuve en Juliette Binoche in één film

Toen de Franse actrice Juliette Binoche in 2004 het prachtige familiedrama Nobody Knows van de Japanse regisseur Hirokazu Kore-eda zag, wist ze dat dit iemand was met wie ze ooit wilde samenwerken. Toch zou het tot 2011 duren voordat ze het hem dat eindelijk kon voorleggen. Kore-eda stemde in en Binoche – die als een van de weinige Franse steractrices films over de hele wereld maakt – ging er aanvankelijk vanuit dat dit wel een Japanse film zou worden. Ook omdat Kore-eda geen Frans spreekt (of Engels), en al zijn films – waaronder meesterwerkjes als After Life, Still Walking en onlangs nog Gouden Palmwinnaar Shoplifters – zich in Japan afspelen. Maar Kore-eda zelf dacht al snel aan een film in Frankrijk.

Op de terugweg van een bezoek aan Frankrijk in 2015 wist hij ook waar de film over moest gaan. Over de oude filmdiva Fabienne, die haar memoires publiceert. Dat boek heet De waarheid (La vérité in het Frans), maar staat vol met leugens.

Hoewel je de gelauwerde Binoche (1964) zeker als filmdiva kan omschrijven (ook al gedraagt ze zich nooit zo), dacht Kore-eda niet aan haar voor die rol. Hij zag maar één Franse actrice voor zich die over voldoende presence en sterrenstatus beschikte voor die rol, de grande dame van de Franse cinema, Catherine Deneuve (1943).

Omdat het project begon bij Binoche legde Kore-eda zijn idee eerst aan haar voor. Hij had wel een goedmakertje voor de Franse actrice in petto, zij kon Deneuves vervreemde dochter Lumir spelen, die haar moeder op alle leugens in haar boek zou wijzen.

Binoche moet vervolgens over haar eigen schaduw zijn gesprongen, want de openingsfilm van het afgelopen filmfestival van Venetië was La vérité. De bedoeling was eigenlijk dat de film drie maanden daarvoor in Cannes in première zou gaan, maar de film was niet op tijd af. Daarmee liep dat festival niet alleen de eerste internationale film van Kore-eda mis, maar ook de eerste film waarin Catherine Deneuve en Juliette Binoche samen te zien waren. Want dat hadden Franse regisseurs nog nooit eerder aangedurfd: twee diva’s in één film.

Tot nu toe richtte u zich in uw films altijd op de dynamiek binnen Japanse gezinnen. Deze keer kijkt u naar een Frans gezin, spelen daar andere dingen?
Kore-eda: ‘Mijn films over Japanse gezinnen worden ook in Frankrijk gewaardeerd en ik denk daarom dat veel dingen vergelijkbaar zijn. Een verschil is wel dat men in een Frans gezin veel meer met elkaar in botsing komt dan in mijn Japanse gezinnen. Als ze het daar oneens zijn, zwijgen ze liever of keren ze elkaar de rug toe.’

Voor uw eerdere film baseerde u zich vaak op persoonlijke herinneringen en observaties. Wat staat aan de basis van La vérité?
‘Voor ik aan het scenario begon, heb ik lange gesprekken gevoerd met Catherine Deneuve en Juliette Binoche. We spraken over hun leven als actrice en de ervaringen die ze hebben opgedaan als moeder en als dochter. Die interviews – veel meer dan mijn eigen observaties – zijn in het scenario terechtgekomen. In de film zegt Fabienne tegen een journalist die haar vraagt of ze haar DNA terugziet in andere actrices: “In Frankrijk? Niet echt, nee.” Dat is wat Deneuve letterlijk tegen mij zei. Ik vond dat een veelzeggend antwoord en daarom heb ik het in mijn film opgenomen. Maar La vérité is geen biografie van Deneuve, dus ik heb maar weinig van haar quotes in de film verwerkt.’

En toch, als de film vooral gebaseerd is op uw gesprekken met Deneuve en Binoche, is het opvallend hoe negatief Fabienne er in de film vanaf komt. Ze is egocentrisch, ongevoelig…
‘Toen Catherine het script las, vond ze het personage inderdaad nogal wreed en gemeen. Ze dacht dat mensen een hekel aan haar zouden krijgen, maar was toch geïnteresseerd in de rol. Het leek haar leuk een egocentrische actrice te spelen die graag met mensen speelt.’

Gek genoeg heb ik op geen enkel moment een hekel aan Fabienne gekregen, ondanks haar soms onuitstaanbare gedrag. Hoe is het u gelukt haar toch sympathiek te houden?
(Korte stilte) ‘Da’s een moeilijke vraag, zeg. Maar geldt niet voor ieder mens dat die zijn zwakheden verbergt achter daadkracht? Als je die beide kanten van iemand beschrijft, hebben mensen daar sympathie voor. Je moet zowel de zwakte als de kracht laten zien, de wreedheid en de zachtheid. Dat heb ik ook bij Fabienne gedaan.’

Herinneringen zijn erg belangrijk in de film. De herinneringen van Fabienne, maar ook de herinneringen aan Fabienne. Wat betekenen herinneringen voor u?
‘Ik denk dat het geheugen ons verbindt, maar dat het geheugen ons ook splijt. Want ook al verandert een gebeurtenis niet wezenlijk in de tijd, onze herinnering daaraan verandert wel. Die is namelijk niet vastgezet in steen, maar dynamisch. Een gebeurtenis verandert continu van vorm zodra die door mensen wordt herleefd. En daardoor hebben herinneringen de kracht om iemands toekomstige leven te veranderen. Dat wilde ik in deze film onderzoeken.’