In het vierde seizoen van Gomorra is niets meer hetzelfde

Er waait een andere wind in seizoen 4 van Gomorra. In de serie – vernoemd naar de camorra, zoals de Zuid-Italiaanse maffia heet – geeft Gennaro (Salvatore Esposito) zijn koninkrijk weg, nota bene aan een vrouw, Patrizia (Cristiana Dell’Anna). ‘De wereld verandert,' zegt Francesca Comencini, die dit seizoen vier afleveringen regisseerde, daarover op de perspremière in een zonovergoten Rome. ‘Er komt geen Marvelfilm meer uit zonder een vrouwelijke hoofdrol. Ook in Gomorra zien we de veranderende verhoudingen terug. Patrizia, de nieuwe baas, regeert zoals een kerel. De personages verlaten hun comfortzone en belanden in nieuwe werelden. De mannen zijn minder onvolwassen dit seizoen, en wat ook speelt is het contrast tussen de oude rotten en de jonge honden, die uit zijn op de macht.’

Het leven van Gennaro gaat compleet op de schop. Hij verhuist met zijn gezinnetje naar een frisse, nette buitenwijk en gaat in zaken – bovengronds. Onroerend goed. De maffiabaas wil voor zijn zoontje een ander leven dan hij zelf had. Het in de serie dominante bendegeweld maakt plaats voor concurrentie op het schoolplein, of wie het leukste kinderfeestje geeft. Geen zaken die de kijker aan zijn adrenalineshot helpen, maar het was tijd voor iets nieuws, zeggen de makers.

Gomorra, hard en rauw maar uitstekend gemaakt en mooi gefilmd, is in Italië onverminderd populair. De seizoenspremière is in de bioscoop, en op tv wordt de serie beter bekeken dan Game of Thrones. Op Instagram poseren fans als Gennaro en tonen hun soms uit de kluiten gewassen Gennaro-tatoeage op hun arm. Een doorgeslagen bewonderaar had zelfs een Gomorra-tattoo in zijn gezicht. Maar wat er ook bij hoort, zijn de bedreigingen aan het adres van de makers. ‘We hebben ermee leren leven,’ reageren ze gelaten.

De zaal is opvallend goed beveiligd die dag. Hoe reëel de dreiging is, blijkt als er een videoscherm aangaat en Roberto Saviano per satelliet verschijnt. Alleen zo kan hij erbij zijn. De onderzoeksjournalist en schrijver van de roman Gomorra (2006), waarop de serie is gebaseerd, en nog altijd medebedenker van de verhaallijnen, wordt al ruim tien jaar serieus met de dood bedreigd en leeft in ballingschap.

 ‘In dit seizoen vertellen we het verhaal van de ineenstorting van ons land,’ zegt Saviano. ‘We laten zien dat Italië niet het mooiste land ter wereld is, en we zijn niet bang om dat te zeggen. Italië wordt neergezet als het Venezuela van Europa. Een wildwestland, overgeleverd aan een grillige overheid.’ Dat klinkt veelbelovend, maar om niet te spoileren, willen de makers geen details kwijt.

Nou, eentje dan. Een van de verhalen in de vierde reeks gaat over illegale giflozing, een onderwerp dat Marco D’Amore (1981) na aan het hart ligt. Dit seizoen staat hij niet langer voor de camera als Ciro Di Marzio, maar maakt hij zijn regiedebuut met twee afleveringen. Ook regisseert D'Amore de film Immortal – een prequel van de serie – die naar verwachting volgend jaar uitkomt in de bioscoop. Daarin speelt hij de hoofdrol, de jonge Ciro, kortom: D’Amore is de nieuwe grote man. Zijn overstap naar regie komt overigens niet uit de lucht vallen; voor hij bij televisie kwam had D’Amore, die de toneelschool volgde, al een leven achter de rug als theaterregisseur.

In 2015 regisseerde de Italiaan, een gedreven verteller met intelligente blik, de korte semidocumentaire speelfilm Un posto sicuro (een veilige plek), over het Italiaanse schandaal rond de fabriek Eternit buiten Turijn, waarbij in de loop van de decennia naar schatting 3000 mensen stierven door asbest. De Zwitserse topman en grootste aandeelhouder, een Belgische baron, werden bij verstek veroordeeld tot zestien jaar.

Voor zijn film tekende D'Amore tientallen getuigenissen op van slachtoffers – wat iets zegt over zijn betrokkenheid. In Gomorra 4 zit een soortgelijk verhaal, vertelt hij, over gifdumping en bodemverontreiniging in bebouwd gebied. ‘Dit soort zaken is schering en inslag in Italië. Voor de serie zijn deze verhalen goed, zo blijven we relevant,’ zeg D’Amore. ‘Maar hoe is het mogelijk dat criminelen stukken land vergiftigen waarop hun eigen kinderen rondlopen?’

D’Amore groeide zelf op in Campania, de regio in Zuid-Italië waar de camorra actief is. Zij het niet in de eeuwenoude nauwe steegjes die we associëren met Napels en Zuid-Italië, maar in Caserta, dat compleet werd herbouwd – met een kaarsrecht stratenplan – nadat het was platgebombardeerd in WO II. Wat kreeg hij als kind mee over de maffia? ‘Ongemerkt leerde je al snel wie er wel en niet bij hoorde. Dat zat in kleine dingen, zoals met wie mijn moeder een praatje maakte op de markt en met wie juist niet. Je leert al heel snel waar iemands loyaliteit ligt. Iedereen uit mijn omgeving groeide op met die wetenschap, het zit in het Zuid-Italiaanse DNA. De maffia is overal, maar wie wil kan er omheen.'

De nieuwe werelden waar de maffioso dit seizoen naartoe trekken, bevinden zich ook buiten de landsgrenzen; het vierde seizoen is deels opgenomen in Londen. Gennaro verhuist naar dit zakencentrum. Maar is er nog plek voor de Italianen in Moscow on the Thames, waar de Russische onderwereld regeert? D’Amore grinnikt. ‘Wij focussen in ons verhaal op de mensen die samenspannen met de maffia, waar ook ter wereld. De maffia overleeft omdat ze zich voedt en mengt met de bovenwereld. Daarvoor zijn steeds minder landen immuun.'

Het vierde seizoen van Gomorra is te zien op lumièreseries.com en te koop op dvd