Op een cruciaal moment in de BBC-documentaire zegt de Israëlische journalist Daniel Ganzfried: 'Als iemand de holocaust kan verzinnen, kan iemand hem ook ontkennen.' Het klinkt indrukwekkend en logisch. De ontkenning van de holocaust is immers een kwaadaardig en ziek verschijnsel. Maar deze opmerking is een sofisme van jewelste. De uitspraak is verder echter irrelevant voor de film. Ganzfried zegt het om zijn werk te rechtvaardigen, maar dat is in het geheel niet nodig.
Child of the Death Camps van Christopher Olgiati is het ongelofelijke verhaal van Binjamin Wilkomirski, een joodse muzikant uit Zwitserland. Hij werd beroemd met het boek Fragments, waarin hij zijn ervaringen als kind in de kampen Majdanek en Auschwitz beschrijft. Olgiati vertelt eerst Wilkomirski's verhaal. Binjamin wordt geboren in Riga, Letland. Zijn ouders worden vermoord, hij belandt in het kamp. Hij overleeft omdat hij voor medische experimenten door Mengele in leven wordt gehouden.
Na de oorlog wordt hij in Zwitserland geadopteerd en krijgt de naam Bruno Grosjean. Hij groeit op bij zijn nare adoptiefouders en wordt klarinettist. Fragments brengt hem rijkdom en vooral erkenning als 'child survivor'. Entree Ganzfried. Hij las het boek en dacht: dit klopt niet. Dit leest als een filmscript, niet als het verhaal van iemand die het echt heeft meegemaakt. Hij besluit Wilkomirski te ontmaskeren.
Olgiati volgt Ganzfrieds spoor en puzzelt de waarheid in elkaar. De feiten zijn klein, maar onthutsend. Op homevideobeelden zien we Wilkomirski in Majdanek lopen, waar hij sinds zijn kamptijd niet meer geweest zou zijn. Maar in zijn paspoort staan talloze stempels van de Poolse douane. Bruno Grosjean is inderdaad geadopteerd geweest. Niet rechtstreeks uit het kamp na de oorlog, maar tijdens de oorlog van een alleenstaande Zwitserse vrouw. Bruno staat als peuter op een familiekiekje uit 1945, in het jaar waarin Binjamin volgens eigen zeggen in Auschwitz zat.
De bewijzen tegen Wilkomirski stapelen zich op, maar hij volhardt in zijn beweringen in een interview met Olgiati. Inmiddels heeft Olgiati een sfeer van verschrikking geschapen, ondermeer met bedenkelijk, want louter illustratief gebruik van afschuwelijke beelden uit een concentratiekamp. Hoe is het mogelijk dat iemand zichzelf zo'n slachtofferrol aanmeet? Hoe kan iemand zo geobsedeerd raken, dat hij zelf in zijn leugens gaat geloven? Zelfs de psychotherapeut die Binjamin hielp, gelooft zijn verhaal.
Child of the Death Camps is een onthutsende film over de duistere diepten van de psyche en over de kracht van de fantasie en de leugen. Het heeft niets, ook niet in een zogenaamd logische vergelijking, met het ontkennen van de holocaust te maken. Het bewijst alleen maar hoe de oorlog blijft spoken.
Child of the Death
Camps: Truth and Lies
Engeland, 1999, 63 min
Huib Stam